Kinh Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật
QUYỂN THỨ HAI MƯƠI MỐT


Hán dịch: Pháp Sư Cưu Ma La Thập
Việt dịch: Hòa Thượng Thích Trí Tịnh
 
PHẨM HƯ KHÔNG THỨ SÁU MƯƠI LĂM
 
            Ngài Xá Lợi Phất hỏi:
            Thưa ngài Tu Bồ Ðề! Ðại Bồ-Tát hành Bát-Nhã ba la mật, là hành pháp chơn thiệt hay là hành pháp không chơn thiệt?
            Ngài Tu Bồ-Ðề nói:
            Thưa ngài Xá Lợi Phất! Ðại Bồ-Tát hành Bát-Nhã ba la mật, là hành pháp không chơn thiệt. Tại sao? Vì Bát-Nhã  ba la mật này không chơn thiệt, nhẫn đên nhứt thiết chủng trí không chơn thiệt vậy.
            Ðại Bồ-Tát hành Bát-Nhã ba la mật không chơn thiệt chẳng thể được, huống là chơn thiệt. Nhẫn đến hành nhứt thiết chủng trí pháp không chơn thiệt chẳng thể được, huống là pháp chơn thiệt.
            Lúc đó chư Thiên cõi Dục cõi Sắc nghĩ rằng: Có thiện nam thiện nữ phát tâm vô thượng bồ đề hành đúng như nghĩa Bát-Nhã ba la mật đã nói, nơi đẳng pháp chẳng chứng thiệt tế chẳng sa vào bực Thanh Văn, Bích Chi Phật, người như vậy đáng được đảnh lễ.
            Ngài Tu Bồ Ðề nói với chư Thiên Tử:
            Chư đại Bồ-Tát ở nơi đẳng pháp chẳng chứng bực Thanh Văn, Bích Chi Phật chẳng lấy làm khó.
            Chư đại Bồ-Tát đại trang nghiêm, tôi sẽ độ vô lượng vô biên vô số chúng sanh. Biết chúng sanh rốt ráo chẳng thể được mà độ chúng sanh, đây mới là khó.
            Chư Thiên Tử! Ðại Bồ-Tát phát tâm vô thượng bồ đề nguyện rằng: tôi sẽ độ tất cả chúng sanh.
            Chúng sanh thiệt chẳng thể được, người này muốn độ chúng sanh như muốn độ hư không.
            Tại sao? Vì hư không là ly, phải biết chúng sanh cũng là ly. Vì hư không là không, phải biết chúng sanh cũng là không. Vì hư không chẳng kiên cố, phải biết chúng sanh cũng không kiên cố. Vì hư không hư dối, phải biết chúng cũng hư dối.
            Chi Thiên Tử! Thế nên biết chỗ làm của đại Bồ-Tát là khó. Vì lợi ích chúng sanh không có được mà đại trang nghiêm. Bồ-Tát này vì chúng sanh mà kiết thệ nguyện, là muốn cùng tranh đấu với hư không.
            Bồ-Tát này kiết thệ nguyện rồi cũng chẳng thấy có chúng sanh mà vì chúng sanh kiết thệ nguyện.
            Tại sao? Vì chúng sanh là ly, phải biết thệ nguyện cũng ly. Vì chúng sanh hư dối, phải biết thệ nguyệncũng hư dối.
            Nếu đại Bồ-Tát nghe pháp như vậy mà lòng chẳng sợ chẳng mê, phải biết đó là đại Bồ-Tát hành Bát-Nhã ba la mật.
            Tại sao? Vì sắc ly tức là chúng sanh ly, thọ tưởng hành thức ly tức là chúng sanh ly. Sắc ly tức là sáu ba la mật ly, thọ tưởng hành thức ly tức là sáu ba la mật ly. Nhẫn đến nhứt thiết chủng trí ly tức là sáu ba la mật ly.
            Nếu nghe tất cả pháp ly tướng như vậy mà lòng chẳng kinh sợ mê mờ, phải biết đó là đại Bồ-Tát hành Bát-Nhã ba la mật.
            Ðức Phật bảo ngài Tu Bồ Ðề:
            Duyên cớ gì mà đại Bồ-Tát ở trong Bát-Nhã ba la mật lòng không mê mờ?
            Bạch đức Thế-Tôn! Vì Bát-Nhã ba la mật vô sở hữu nên không mê mờ, vì Bát-Nhã ba la mật ly nên không mê mờ, vì Bát-Nhã ba la mật tịch diệt nên không mê mờ.
            Bạch đức Thế-Tôn! Do nhơn duyên như vậy nên đại Bồ-Tát ở trong Bát-Nhã ba la mật lòng chẳng mê mờ. Nơi Bồ-Tát này: chẳng có người mê mờ, chẳng có sự mê mờ, chẳng có chỗ mê mờ, vì tất cả pháp này đều chẳng có thể được vậy.
            Bạch đức Thế-Tôn! Nếu đại Bồ-Tát nghe pháp như vậy mà lòng chẳng sợ sệt chẳng mê mờ, phải biết là Bồ-Tát hành Bát-Nhã ba la mật. Tại sao? Vì người sự và chỗ đều chẳng thể có được vậy.
            Ðại Bồ-Tát hành Bát-Nhã ba la mật như vậy, chư Thiên, Thích Ðề Hoàn Nhơn, Phạm Vương, Thiên và chư Thiên chủ thế giới đều nên đảnh lễ.
            Ðức Phật phán dạy: chẳng như chư Thiên Tử ấy nên đảnh lễ, mà chư Thiên cõi tên nữa chư Quang Âm Thiên, Biến Tịnh Thiên, Quảng Quả Thiên, Tịnh Cư Thiên, đều nên đãnh lễ Bồ-Tát đó.
            Này Tu Bồ Ðề! Hiện tại nay chư Phật ở mười phương cũng hộ niệm đại Bồ-Tát hành Bát-Nhã ba la mật đó. Phải biết Bồ-Tát đó như là Phật.
            Này Tu  Bồ Ðề! Nếu chúng sanh trong hằng sa thế giới đều làm ma. Mỗi một ma này lại biến hóa làm hằng sa ma. Tất cả số ma đó chẳng lưu nạn được đại Bồ-Tát hành Bát-Nhã ba la mật.
            Này Tu Bồ Ðề! Ðại Bồ-Tát thành tựu hai pháp sau đây thời ma chẳng phá hoại được: một là quán tất cả pháp không, hai là chẳng rời bỏ tất cả chúng sanh. Bồ-Tát thành tựu hai pháp này thì ma chẳng phá hoại được.
            Lại có hai pháp mà đại Bồ-Tát thành tựu thì ma chẳng phá hoại được: một là việc làm đúng như lời nói, hai là được chư Phật hộ niệm.
            Này Tu Bồ Ðề! Ðại Bồ-Tát han2h như vậy, chư Thiên đều đến chỗ Bồ-Tát để thân cận thăm hỏi khuyến dụ an ủi rằng: không lâu ngài sẽ được vô thượng bồ đề, ngài thường phải hành những hạnh không vô tướng, vô tác. Tại sao? Vì ngài hành những hạnh đó thì ngài hộ cho chúng sanh không được hộ, ngài y chỉ cho chúng sanh không chỗ y chỉ, ngài cứu chúng sanh không được cứu, ngài làm con đường rốt ráo cho chúng sanh không đường rốt ráo, ngài làm chỗ về cho chúng sanh nơi về, làm cồn đảo cho chúng sanh không cồn đảo, làm ánh sáng cho kẻ tối, làm mắt sáng cho kẻ mù.
            Tại sao vậy? Vì đại Bồ-Tát hành Bát-Nhã ba la mật thì hiện tại vô lượng vô số chư Phật mười phương lúc ở trong đại chúng thuyết pháp, đều khen ngơị tuyên dương danh tánh của đại Bồ-Tát rằng: đại Bồ-Tát tên hiệu đó thành tựu công đức Bát-Nhã ba la mật.
            NÀy Tu Bồ Ðề! Như lúc ta thuyết pháp ta khen ngợi Bửu Tướng Bồ-Tát, Thi Khí Bồ-Tát.
            Lúc có chư đại Bồ-Tát ở tại nước của đức Phật A Súc  hành Bát-Nhã ba la mật tịnh tu phạm hạnh, ta cũng khen ngợi danh tánh của Bồ-Tát đó.
            Này Tu Bồ Ðề! Cũng như phương đông hiện tại chư Phật thuyết pháp. Trong đó có đại Bồ-Tát hành Bát-Nhã  ba la mật tịnh tu phạm hạnh, ta cũng hoan hỉ ngợi khen Bầ-Tát đó. Chín phương kia cũng như vậy.
            Lại có Bồ-Tát từ khi mới phát tâm muốn đầy đủ Phật đạo nhẫn đến được nhứt thiết chủng trí, lúc chư Phật thuyết pháp cũng hoan hỉ ngợi khen Bồ-Tát đó. Tại sao? Vì chỗ làm của chư đại Bồ-Tát rất khó, là những công hạnh chẳng dứt mất giống Phật.
            Ngài Tu Bồ-Ðề thưa:
            Bạch đức Thế-Tôn! Những Bồ-Tát nào lúc chư Phật thuyết pháp tự khen ngợi tuyên dương?
            Này Tu Bồ Ðề! Bồ-Tát bất thối chuyển, lúc chư Phật thuyết pháp tự khen ngợi tuyên dương.
            Bạch đức Thế-Tôn! Bồ-Tát bất thối chuyển nào được Phật ngợi khen?
            Này Tu Bồ Ðề! Như đức Phật A Súc lúc làm Bồ-Tát thật hành học tập, chư Bồ-Tát cũng học như vậy. Chư Bồ-Tát bất thối chuyển này được chư Phật lúc thuyết pháp hoan hỉ ngợi khen.
            Lại này Tu Bồ Ðề! Có Bồ-Tát hành Bát-Nhã ba la mật tin hiểu tất cả pháp vô sanh mà chưa được vô sanh pháp nhẫn,, tin hiểu tất cả pháp không mà chưa được vô sanh pháp nhẫn, tin hiểu tất cả pháp hư dối chẳng thiệt, không chỗ có, chẳng bền chắc mà chưa được vô sanh pháp nhẫn.
            Này Tu Bồ Ðề! Chư đại Bồ-Tát như vậy, lúc chư Phật thuyết pháp hoan hỉ khen ngợi tuyên dương danh tánh.
            Này Tu Bồ Ðề! Nếu chư đại Bồ-Tát nào được chư Phật lúc thuyết pháp hoan hỉ ngợi khen thì diệt dứt được  bực Thanh Văn, Bích Chi Phật, sẽ được thọ ký vô thượng bồ đề.
            Này Tu Bồ Ðề! Nếu đại Bồ-Tát nào được chư Phật thuyết  pháp hoan hỉ tự ngợi khen thì sẽ được an trụ bực bất thối chuyển. An trụ bực đó rồi sẽ được nhứt thiết chủng trí.
            Lại này Tu Bồ Ðề! Lúc nghe Bát-Nhã ba la mật sâu xa này, đại Bồ-Tát tâm sáng lẹ chẳng nghi ngờ mà nghĩ rằng: sự đó đúng như đức Phật đã nói.
            Ðại Bồ-Tát đó cũng ở nơi đức Phật A Súc và chư Bồ-Tát được ngh erộng Bát-Nhã  ba la mật này cùng tin hiểu. Tin hiểu rồi hành đúng như đức Phật đã nói sẽ được trụ bực bất thối chuyển.
            Này Tu Bồ Ðề! Chỉ nghe Bát-Nhã ba la mật được lợi ích lớn, huống là tin hiểu, tin hiểu rồi trụ đúng lời hành đức lời. Trụ và hành đúng như lời rồi an trụ trong nhứt thiết chủng trí.
            Bạch đức Thế-Tôn! Nếu như đức Phật nói chư đại Bồ-Tát trụ đúng như lời, hành đúng như lời, an trụ trong nhứt thiết chủng trí. Ðại Bồ-Tát không pháp để được thế nào an trụ trong nhứt thiết chủng trí.
            Này Tu Bồ Ðề! Ðại Bồ-Tát an trụ trong pháp như đó là an trụ nhứt thiết chủng trí.
            Bạch đức Thế-Tôn! Trừ như ra, không còn pháp nào để được thì ai trụ trong như, trụ trong như rồi sẽ được vô thượng bồ đề? Ai trụ trong như để thuyết pháp? Như ấy còn chẳng thể được, huống là trụ trong như được vô thượng bồ đề. Không bao giờ có ai trụ trong như để thuyết pháp.
            Này Tu Bồ Ðề! Ðúng như vậy. Trừ như ra không còn pháp nào để được, ai trụ trong như. Trụ trong như rồi sẽ được vô thượng bồ đề. Ai trụ trong như để thuyết pháp. Như ấy còn chẳng thể được, huống là ai trụ trong như được vô thượng bồ đề. Ai trụ trong như để thuyết pháp.
            Tại sao vậy? Như ấy: Không có sanh, không có diệt, không có trụ, không có dị. Nếu pháp không có sanh, diệt, trụ, dị thì trong đó ai sẽ trụ như. Ai sẽ trụ như rồi được vô thượng bồ đề. Ai sẽ trụ như mà thuyết pháp. Không bao giờ có sự đó.
            Thích Ðề Hoàn Nhơn thưa:
            Bạch đức Thế-Tôn! Chỗ làm của chư  đại Bồ-Tát rất là khó: ở trong Bát-Nhã ba la mật sâu xa muốn được vô thượng bồ đề.
            Tại sao vậy? Vì không ai trụ trong như, cũng không ai được vô thượng bồ đề, cũng không ai thuyết pháp. Ðại Bồ-Tát ở nơi đây lòng chẳng kinh sợ nghi ngờ.
            Ngài Tu Bồ Ðề nói với Thiên Ðế Thích:
            Ngài nói chỗ làm của đại Bồ-Tát rất là khó: ở trong pháp rất khó đó mà tâm chẳng kinh sợ nghi ngờ.
            Thưa ngài Kiều Thi Ca! Trong các pháp không, ai kinh sợ? Ai nghi ngờ?
            Thiên Ðế Thích nói:
            Thưa ngài Tu Bồ Ðề! Chỗ ngài nói chỉ là pháp không chẳng có chướng ngại. Như ngước bắn giữa hư không, mũi tên bay đi không chướng ngại. Ngài Tu Bồ Ðề thuyết pháp vô ngại cũng như vậy.