-
Bà Chúa Liễu Hạnh
-
Nguyễn Mộng Khôi
-
--o0o--
-
-
Theo huyền sử nước ta, có 4 vị thần bất tử (tứ
bất tử ) là:
-
-
Thần Tản Viên,
-
- Phù
Ðổng Thiên Vương,
-
- Chử
Ðồng Tử và
-
- Bà
Chúa Liễu Hạnh.
-
Vì bất Tử, Bà đã giáng trần nhiều lần ở nhiều địa
phương vào những thời kỳ khác nhau, ở Thăng Long làm công
chúa, có khi làm thường dân ở Nam Ðịnh rồi Thanh Hóa. Nhưng dù
ở địa vị nào Bà luôn luôn giúp người hoạn nạn khi cầu tới. Bà
có công âm phù triều đình, dẹp yên giặc giã giúp dân trừ dịch.
Do vậy, Bà được tôn là Thánh Mẫu hay Mẫu Liễu và được lập đền
thờ ở nhiều nơi. Người dân miền Nam còn tin tưởng Chúa Liễu
Hạnh cũng là Bà Chúa Xứ Núi Sam và Bà Yang Ino Po Nagar ở Tháp
Bà Nha Trang.
-
Câu chuyện truyền khẩu từ bao thế kỷ kể lại rằng, Liễu
Hạnh là con gái Ngọc Hoàng ở Thiên đình, lỡ tay đánh rơi chén
ngọc, bị đày xuống trần làm con gái của vua Lê Thái
Tôn(1434-1442), tên là công chúa Giáng Tiên. Giáng Tiên lớn
lên kết duyên với Ðào Lang. Sống chung được 3 năm thì về Trời.
Nhưng hạn hạ giới chưa hết lại phải phạt xuống cõi trần làm
con một gia đình nông dân làng Vân Cát, Nam Ðịnh rồi một gia
đình khác ở Phố Cát, Thanh Hóa.
-
Khi
đã về cõi Trời, hồn Bà Liểu thường hiện xuống thế gian. Có lần
Trạng Bùng Phùng Khắc Khoan(1528-1613) và hai người bạn đang
chơi thuyền trên Hồ Tây thì Bà ung dung bước vào rồi làm thơ
xướng họa. Kẻ tiên người tục liên ngâm đắc chí. Họ Phùng đã để
lại những bài thơ rất hay trong Phùng Công thi tập, Nghi Trai
Thi Tập ... viết bằng chữ Hán.
-
Nhà văn Sơn Nam, do những sưu khảo từ lâu về vùng đồng
bằng Nam Bộ, là người chủ trương: Nam Bộ Học cho rằng Bà Liễu
Hạnh, Bà Yang Ino Po Nagar ở Tháp Bà Nha Trang và Bà Chúa Xứ
Núi Sam Châu Ðốc là một.
-
Nhiều người thắc mắc những sưu khảo đó; vì tượng tháp
Bà ở Nha Trang do người Chiêm Thành xây khoảng thế kỷ thứ 7.
Năm 817 dưới triều vua Harivarman I, tháp thờ Linga( Linh Phù
nam hay vị Thần Sáng Tạo thuộc Ấn Ðộ giáo). Năm 918 dưới triều
vua Indravarman III, tháp bị cháy rồi được sửa chữa và tượng
được đúc lại bằng vàng. Ðến năm 965, tượng Linga bị trộm, nhà
vau cho thay thế bằng tượng nữ thần Shiva bằng đá mà đang được
thờ ở tháp Bà bây giờ.
-
Ðền thờ Bà Chúa Xứ núi Sam tỉnh Châu Ðốc được xây
khoảng thế kỷ 19 do phu nhân của ông Nguyễn Văn Thoại(Thoại
Ngọc Hầu), nhưng bức tượng Bà Chúa Xứ thì rất xưa và vẫn còn
là một điều huyền bí. Năm 1938, ông Malleret, giám đốc viện
khảo cổ Sài Gòn đến núi Sam, viếng miếu Bà và xác nhận, pho
tượng tạc từ thời Trung Cổ khoảng gần hai ngàn năm, nhiều nét
tương tự các pho tượng thời Bà La Môn của Ấn Ðộ, bởi mái tóc
dợn sóng, mũi cao. Pho tượng bằng đá xanh, điêu khắc trong tư
thế ngồi, chân trái co vào, chân phải duỗi thẳng, tay phải đặt
lên đầu gối, tay trái chỏi ra sau. Sự tìm thấy tượng Bà cũng
là chuyện lạ. Xưa kia tọa lạc ở đỉnh núi Sam. Quân Xiêm thường
hay vượt biên giới sang cướp phá. Chúng thấy pho tượng cổ, đẹp
định mang về nước, nhưng chỉ kéo xuống triền núi rồi nặng quá
phải bỏ lại. Khi giặc Xiêm rút, dân quanh vùng kéo cả làng tới
định mang tượng xuống, nhưng vẫn không lay chuyển được. Họ cầu
khấn; rồi được Bà nhập vào một cô gái, tự xưng là Bà Chúa Xứ
và truyền cho dân làng dùng 40 thiếu nữ đồng trinh tắm rửa
sạch sẽ Bà mới cho phép khiêng về thờ.
-
Như vậy thì bức tượng ở Tháp Bà Nha Trang và tượng Bà
Chúa Xứ Châu Ðốc rõ ràng là những hình tượng không giống người
Việt. Nhưng mà, người dân ở đây đều tin tưởng cả hai Bà đều là
hóa thân của Mẫu Liễu hay Bà Liễu Hạnh. Những người đồng bóng
thì hoàn toàn tin tưởng là Bà Chúa Liễu Hạnh, Bà Chúa Tháp Bà
và Chúa Xứ Châu Ðốc chỉ là một. Vì vậy, trong lúc nhập đồng,
múa bóng thì Bà Chúa phán rằng:
-
...
Bà đi Châu Đốc,
-
Bà về Nam Vang
-
Quê Bà ở tận Nha Trang...
-
(Chầu Văn, múa bóng )
-
Và phần đông dân chúng miền Nam đều tin là sự hóa thân
của Chúa Liễu Hạnh tựa hồ như Bồ Tát Quán Thế Âm. Bồ Tát sanh
ở Ðại Hàn là Thị Kính. Giáng trần ở Việt Nam là Chúa Ba, chùa
Hương. Tại Phổ Ðà Sơn Trung Quốc là một vị sư. Ở Tây Tạng là
vị đương kim Ðạt Lai Lạt Ma. Vì vậy khi hóa thân, Bà Chúa Tháp
Bà, Bà Chúa Xứ Châu Ðốc không cần phải có dáng dấp người Việt.
-
Chúa Liễu Hạnh giáng trần nhiều lần nên có nhiều ngày
vía, ngày giỗ khác nhau ở nhiều nơi; mà nơi nào cũng thu hút
được số đông dân chúng như ở phủ Tây Hồ Hà Nội, Phố Cát Thanh
Hóa, Núi Sam Châu Ðốc... Nhưng ngày giỗ Bà được tổ chức long
trọng nhất và phản ảnh phong tục văn hóa lịch sử nước ta là
Hội Phủ Giầy ở Nam Ðịnh.
-
Hội Phủ Giầy được coi là giỗ Mẹ. Phủ Giầy xưa có tên
là Kẻ Giầy. Từ khi Bà Liễu Hạnh được suy tôn là Mẫu Nghi Thiên
Hạ, Chế Thắng Hoà Diệu Ðại Vương và được sắc phong là Thượng
Ðẳng Tối Linh Thần thì Kẻ Giầy được đổi tên là Phủ Giầy. Tuy
nhiên có thuyết cho rằng cái tên Phủ Giầy bắt nguồn từ sự tích
Bà Chúa Liễu giáng trần lần thứ hai đã tặng cho nhà vua đương
thời Triều Lê một đôi giầy khi nhà vua ghé thăm quê hương trần
thế của Bà.
-
Hội Phủ Giầy mở vào cuối Xuân, kéo dài 10 ngày từ mồng
một đến mồng mười tháng ba âm lịch, ở Xã Kim Thái, huyện Vụ
Bản, tỉnh Nam Ðịnh và những vùng chung quanh nhắc nhở nhau:
-
- Còn
Trời còn nước, còn non,
-
Mồng năm rước Mẫu ta còn đi xem.
-
Ai về nhắn với chị em,
-
Bảo nhau dắt díu đi xem hội này.
-
Lễ
hội có nhiều tiết mục phản ảnh đến sinh hoạt của người dân,
các cuộc thi đô vật và các cuộc đấu khác mang tinh thần thượng
võ. Có nhiều tiết mục nghi lễ và trò chơi như hát chèo, hát
tuồng, hát trống quân... Hồi trước năm 1945, cái trò chơi rất
thịnh hành mà nhiều người có máu cờ bạc ưa thích là trò chơi
Ba Que Xỏ Lá. Người chủ trò Ba Que Xỏ Lá thường là một thanh
niên mặt mày láu cá, tay cầm ba cái que. Một trong ba cái que
có xỏ một chiếc lá ở dưới. Người chơi đặt tiền. Hễ kéo ra đúng
cái que có xỏ lá thì được tiền của chủ trò. Nhưng chưa người
nào ăn tiền được người chủ trò cho dù họ có bắt đúng cái que
có xỏ lá thì chủ trò dùng một thủ thuật rất nhanh, chuyển cái
lá sang que khác, nên khách mất tiền toi cho chủ trò hay cho
gã ba que xỏ lá.
-
Hội
Phủ Giầy còn là hội chợ thông lệ hàng năm, có bày bán nhiều
mặt hàng thủ công nghệ và có bán cả bàn, ghế, giường, tủ chạm
trổ công phu, đồ khảm xà cừ, hoành phi, liễn đối...
-
Có nhiều món ăn đặc sản, nhưng món thịt bò thui chấm
với tương gừng thì nổi tiếng và được nhiều người ưa thích.
-
Bà Chúa Liễu Hạnh được nhân gian thờ phụng từ lâu lắm
rồi có lẽ cùng thời với thần Tản Viên, Phù Ðổng Thiên Vương,
Chử Ðồng Tử trong các đời vua Hùng, nhưng mà những người đồng
cô bóng cậu đều tin rằng Chúa Mẫu Liễu có mặt trước các đời
Hùng Vương vì Bà là một trong 4 vị Thần khai thiên lập địa là
Mẫu Thượng Thiên(Thiên Phủ), Mẫu Thượng Ngàn(Ðịa Phủ), Mẫu
Thoải(Thủy Phủ) và Mẫu Liễu.
-
Nguyền Mộng Khôi
|