| 
           
      
  
           
                
            
              
              
                - Thư Viện Chùa Dược Sư
 
                - PHẬT HỌC CƠ BẢN
 
                  
               
              
              
                
                   
                  - 
                  
                  Khoa Học & Phật Giáo
 
                  
                
                
                   
                  - 
                  
                  Liễu Pháp trích dịch
 
                  
                
                
                   
                  - 
                  
                  --o0o--
 
                  
                
                - 
                
                 
 
               
              
                
                  
                    
                    
                      
                         
                        - 
                        
                        Science and Buddhism
 
                        
                      
                     
                     | 
                    
                    
                      
                         
                        - 
                        
                        Khoa Học & Phật Giáo
                        
 
                        
                      
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      Following are quotations from a number of scientists and 
                      famous authors on Science and Buddhism:
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      Sau đây là những lời trích dẫn của một số khoa học gia và 
                      tác giả nỗi tiếng viết về Khoa học và Phật giáo:
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      ALBERT EINSTEIN (Twentieth Centuty most famous scientist):
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      (Khoa học gia nỗi tiếng nhất thế kỹ thứ 20)
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      " If there is any religion that would cope with modern 
                      scientific needs, it would be Buddhism."
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      " Nếu có một tôn giáo nào đương đầu được với những nhu cầu 
                      khoa học tân tiến thì đó là Phật giáo."
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      SIR EDWIN ARNOLD (Author of" The Light of 
                      
                      Asia"):
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      (Tác giả cuốn thơ" Ánh Sáng Á Châu) 
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      " I have often said, and shall say again and again, that 
                      between Buddhism and modern Science there exists a close 
                      intellectual bond."
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      " Tôi thường nói, và tôi sẽ còn nói mãi, là giữa Phật giáo 
                      và Khoa học tân tiến có một mối liên hệ trí thức mật 
                      thiết."
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      BERTRAND RUSSELL (Famous philosopher and mathematician):
                      
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      (Nhà toán học và triết gia nỗi tiếng) 
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      " Buddhism is a combination of both speculative and 
                      scientific philosophy. It advocates the Scientific Method 
                      and pursues that to a finality that may be called 
                      rationalistic... It takes up where Science cannot lead 
                      because of the limitations of the physical instruments."
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      " Phật giáo là tổng hợp của cả hai triết lý suy quán và 
                      khoa học. Phật giáo biện hộ cho phương pháp khoa học và 
                      đeo đuổi phương pháp này đến một cứu cánh có thể được gọi 
                      là thuần lý...Phật giáo còn đi xa hơn khoa học đến những 
                      phạm vi mà khoa học không thể đến được vì bị giới hạn bởi 
                      những dụng cụ vật chất."
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      RADHAKRISHNAN, Ph. D.
                      
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      (Tiến sĩ RADHAKRISKNAN) 
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      " If Buddhism appealed to the modern mind, it was because 
                      it was scientific, empirical and not based on any dogma."
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      " Nếu Đạo Phật hấp dẫn đối với trí óc tân tiến, đó là vì 
                      Đạo Phật có tinh thần khoa học, thực nghiệm và không dựa 
                      vào bất cứ giáo điều nào."
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      GRAHAM HOWE, Ph. D. (Famous British psychiatrist)
                      
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      (Tiến sĩ phân tâm học nỗi tiếng nước Anh) 
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      " To read a little Buddhism is a realize that the 
                      Buddhists knew, 2500 years ago, far more about modern 
                      problems of psychology than they have been given credit 
                      for. They studied these problems long ago and found the 
                      answers also. We are now rediscovering the ancient wisdom 
                      of the East."
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      "Đọc một ít về Phật giáo là nhận thức được rằng, 2500 năm 
                      trước, Phật giáo đã biết về những vấn đề tâm lý hiện đại 
                      sâu xa nhiều hơn là chúng ta tưởng. Họ nghiên cứu những 
                      vấn đề này đã từ lâu lắm và đã tìm ra giải đáp cho các vấn 
                      đề đó nữa. Ngày nay chúng ta đang khám phá lại trí tuệ 
                      thông thái cổ xưa của Đông Phương."
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      H.G.WELLS (Famous scientist and historian):
                      
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      (Nhà khoa học và sử gia nỗi tiếng) 
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      " Over great areas of the world, Buddhism still survives. 
                      It is possible that in contact with western science, and 
                      inspired by the spirit of history, the original teaching 
                      of Gotama, revived and purified, may yet play a large part 
                      in the direction of human destiny."
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      " Trên những vùng rộng lớn của thế giới, Đạo Phật vẫn tồn 
                      tại. Khi tiếp xúc với khoa học tây phương và được hứng 
                      khởi bởi tinh thần sử học, giáo pháp nguyên thủy của Ngài 
                      GOTAMA được sống động và trong sáng trở lại, có thể sẽ 
                      đóng vai trò lớn trong vận mệnh của nhân loại."
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      KARL GUSTAV JUNG (The world's leading psychologist from
                      
                      
                      Zurich)
                      
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      (Nhà tâm lý học hàng đầu thế giới, từ 
                      
                      Zurich)
                      
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      " As a student of comparative religions, I believe that 
                      Buddhism is the most perfect one that the world has ever 
                      seen. The philosophy of the Buddha, the theory of 
                      Evolution and the law of Karma were far superior to any 
                      other creed."
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      " Là một người nghiên cứu những tôn giáo đáng kể, tôi tin 
                      rằng Phật giáo là tôn giáo hoàn hão nhất mà thế giới từng 
                      thấy. Triết lý của Đức Phật với lý Duyên sinh và luật Hành 
                      nghiệp thật là cao siêu hơn hết thảy mọi tôn giáo khác."
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      Bhikkhu ANOMA MAHINDA
                      
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      (Tỳ Kheo ANOMA MAHINDA) 
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      " Buddha taught facts of nature, twenty five centuries 
                      ago, which Western scientists have only discovered in the 
                      last decade. The Dhamma is the greatest living force in 
                      the world today which can bring among men and nations."
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      " Đức Phật đã giảng dạy những dữ kiện thực tế của thiên 
                      nhiên hai mươi lăm thế kỷ trước, những điều mà các nhà 
                      khoa học chỉ mới trong thập niên vừa qua. Phật pháp là 
                      sinh lực mạnh mẽ nhất có thể mang lại cho con người và các 
                      quốc gia trong thế giới ngày nay."
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      THOMAS HUXLEY (Famous British scientist):
                      
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      (Khoa học gia nỗi tiếng người Anh) 
 
                     
                     | 
                   
                  
                    
                    
                      - 
                      
                      " Buddhism is a system which knows no God in the Western 
                      sense, which denies a soul to man and counts the belief in 
                      immortality a blunder, which refuses any efficacy to 
                      prayer and sacrifice, which bids men to look to nothing 
                      but their own effort for salvation, which in its original 
                      purity knew nothing of the vows of obedience and never 
                      sought the aid of secular arm, yet spread over a 
                      considerable portion of the world with marvelous rapidity 
                      and is still the dominant creed of a large fraction of 
                      mankind."
 
                     
                     | 
                    
                    
                      - 
                      
                      " Đạo Phật là một hệ thống tư tưởng không chấp nhận Thượng 
                      đế theo nghĩa của Tây phương, phủ nhận con người có linh 
                      hồn và sự tin tưởng sai lầm vào trường sinh bất tử, cho 
                      rằng cầu nguyện cúng tế chẳng có hiệu quả gì, và trong sự 
                      trong sạch nguyên thủy chẳng thệ nguyện trung thành và tìm 
                      đến với sự giúp đở nào của tha lực trên đời. Tuy vậy Đạo 
                      Phật đã được phổ biến một cách mau lẹ trên một phần rộng 
                      lớn đáng kể của thế giới và đang là tôn giáo chế ngự phần 
                      lớn nhân loại."
 
                     
                     | 
                   
                 
               
              
                - 
                
                 
 
                - 
                
                II . Reflections:
 
                - 
                
                With the above quotations from the famous contemporary 
                scientists and authors, we see clearly the limitation of Science 
                and the respect for the Buddha’s Teaching. We all know that 
                Science has made important discoveries, has been and will be 
                helpful for humankind in many ways . Science and Technology is 
                one of the main motivations which change rapidly the world we 
                live in, specially in recent decades. The progress of Science 
                has changed the way human beings live, from medical treatment, 
                education, communication, entertainment to transportation. Human 
                beings in many thousands of years ago walked 5km/hour, rode 
                horses 15km/hour, traveled by train about 150km/hour, then by 
                jet airplane at 5000km/hour and in the last decade, spaceships 
                had exceeded 30000km/hour. In communication, the progress of the 
                computer science has gone beyond everyone ‘s imagination and 
                still promised many more progresses in a very near future. A 
                global communication system has been planned and will 
                communicate 50 million words per second and about 150,000 
                conversations at the same time in a very fine optical cable !
 
                - 
                
                Science is so useful, no one would deny the value of science. 
                However, only the materialist does not know how to evaluate 
                science correctly without understanding its limitations. 
                Materialism (on which the Marxist theory is formed) is based on 
                some scientific principles, argued that physical matter is the 
                only reality and that mind is the product of physical matter. In 
                contradiction, the other extremists, people of the school of 
                idealism said that the mind is the only reality, that what we 
                see, hear, taste .. may be nothing but the properties which the 
                mind projects onto reality. Nowadays, no one thinks that the 
                mind and object are two distinct realities which exist 
                independently from one another. Moreover, Buddha taught 
                selflessness, the absence of an essential self, the 
                interdependence of all things (Avatamsaka sutta), the Evolution 
                Theory, the realization that "one is all and all is one "… 
                Needless to say, both extremists do not amount to anything and 
                we have seen the end of the Marxism in recent years (In Cuba, 
                China, Vietnam there are communist regimes, but Marxism is no 
                longer praised as before). As science has gone in depth to more 
                discoveries in the areas of quantum physics, quantum 
                electrodynamics, scientists realize that there are more 
                difficult questions to be answered . Science has three phases of 
                its intellectual process: classification, analysis and 
                explanation. Classification is to recognize the similar and 
                different characteristics , analysis is to dissect the 
                formations and explanation is to understand the formation 
                process and the applied principle. Classification , analysis and 
                explanation in this way are no longer accurate when applying to 
                psychology. Since the psychological factors are not tangible, 
                the scientific knowledge is really limited when discussing on 
                how the Mind works and the relationship between the Body and the 
                Mind . We have seen the physicians using traditional methods 
                such as "quantum healing ", " Mind/Body medicine", using ancient 
                philosophies from the East, such as the Vedanta (Dr. Deepak 
                Chopra ‘s practice).
 
                - 
                
                The famous scientists, such as Albert Einstein, have recognized 
                the contribution of Buddha ‘s teaching to the knowledge of human 
                life. In addition to the Dependent Origination (law of 
                conditionality) and Karma teachings, Buddha taught Abhidhamma 
                (Buddhist Psychology held in the highest esteem in Theravada 
                tradition) and Vijnanavada teachings (used more in Mahayana 
                tradition). These teachings have explained many psychological 
                areas that Science has not touched, such as the classification 
                of Consciousness (or Mind, Citta in Pali), the relationship 
                between Mind and Body, the Five Aggregates (corporeality or 
                matter, feeling, perception, volitional activities and 
                consciousness). The Buddhists understand that the Dhamma 
                investigation is necessary but it alone cannot purify their mind 
                from defilement, will not bring wisdom. Buddhism is scientific 
                and empirical because we can prove the theory we learnt by our 
                experience in practicing. The Buddhist faith is not the same as 
                faith in other religions, it is based and built by the 
                experience gained in the practice. The Four Noble Truths point 
                out the causes of suffering and show that we must follow the 
                Eightfold Path, practice Morality (Right Speech, Right Action, 
                Right Livelihood), Meditation (Right Mindfulness, Right 
                Concentration) and Wisdom (Right Understanding , Right Thought) 
                to deliver ourselves from Suffering. 
 
                - 
                
                As indicated above, Science concentrates on analysis process. 
                One of the most important differences between East and West is 
                that West investigates phenomena with an analytical approach 
                while East is more with the synthesis. Analyzing more and more 
                with a conventional and dual mind will get stuck at some point 
                and will not find the true nature of the reality. The real 
                distinction of the Buddha’s teaching is that it shows us how to 
                make effort to purify the mind, to go from forgetfulness to 
                mindfulness, to contemplate on all phenomena to " paragate "- 
                gone all the way to the other shore, to the awakened state (Gate 
                gate paragate parasamgate bodhi svaha is the mantra in the Heart 
                sutta). The original Prajnaparamita sutta (prajnaparamita: 
                perfect understanding) consisted of 8000 phrases, has been 
                shortened considerably to the popular Heart sutta which can be 
                condensed, under the influence of Tibetan tradition, to only one 
                word, Mind. Is this a wonderful synthesis? Is mind the origin of 
                all understanding?
 
                - 
                
                It is expected that science will still have many more 
                discoveries , especially in the area of mind and body, while 
                Buddhism has had a system of psychology, Abhidhamma, which 
                existed over 2500 years . We learn about mind or consciousness 
                from Abhidhamma. Consciousness is the bare knowledge of a 
                phenomena and the arising of consciousness is dependent upon 
                conditions. There are six classes of consciousness: 
                consciousness of forms, sounds, odors, tastes, bodily 
                impressions and mental objects. We have eye-consciousness, 
                ear-consciousness, etc.…and mind -consciousness is one whose 
                arising depends on the mind and mind objects. We all know eye as 
                the sense organ of eye-consciousness, ear as the sense organ of 
                the ear-consciousness, etc… but is there a sense organ of the 
                mind -consciousness ? What and where is this " sense organ " ? 
                Is it the brain or the heart ? Discourses of Buddha did not 
                indicate where it is, simply indicated that it is a physical 
                property. " Where is the mind ? " is a big question to everyone. 
                Perhaps each practitioner has to find the answer for this 
                question by his/her practice .
 
                - 
                
                Bikkhu Anoma Mahinda, the author of " The blue print of 
                happiness ", wrote:
 
                - 
                
                "Buddha taught facts of nature, 25 centuries ago, which Western 
                scientists have only discovered in the last decade. The Dhamma 
                is the greatest living force in the world today which can bring 
                among men and the nations ." 
 
                - 
                
                Buddha ‘s teaching is a greatest living force because it is very 
                scientific and practical, it does not deal with metaphysics; it 
                teaches us how to develop the mind, to look to nothing but our 
                own effort for the deliverance of suffering in ourselves and in 
                the world. 
 
                - 
                
                Lieu Phap
 
                - 
                
                (Revised 11/99)
 
                - 
                
                 
 
                - 
                
                Dịch nghĩa:
 
                - 
                
                Với những trích dẫn trên, là lời của những khoa học gia và tác 
                giả nỗi tiếng hiện đại, chúng ta thấy rõ giới hạn của khoa học 
                và sự tôn trọng Phật pháp. Ai cũng biết khoa học có những khám 
                phá quan trọng đáng kể, đã, đang và sẽ có ích lợi cho nhân loại 
                về nhiều phương diện. Khoa học và kỹ thuật là động lực chính 
                đang thay đổi thế giới ta đang sống một cách nhanh chóng, nhất 
                là trong những thập niên gần đây. Sự tiến bộ của khoa học đã làm 
                thay đổi cách sống của con người, từ cách chữa bệnh, học hỏi, 
                truyền thông, giải trí cho đến di chuyển. Con người từ nhiều 
                ngàn năm trưóc đã từng đi bộ khoảng 5 km/giờ, đi ngựa 15 km/giờ, 
                rồi xe lửa 150 km/giờ, đến phi cơ phản lực khoảng 5000 km/giờ . 
                Cho đến thâp niên gần đây, phi thuyền đã vượt 30,000 km/giờ. Về 
                mức độ truyền thông thì các tiến triễn ngành điện toán đã vươt 
                ngoài sự tưởng tượng của mọi người và còn hứa hẹn nhiều tiến 
                triễn khác trong tương lai rất gần . Một hệ thống truyền thông 
                vòng quanh thế giới đang được hoạch định và sẽ chuyển 50 triệu 
                chữ mỗi giây và khoảng 150,000 điện đàm cùng một lúc trong một 
                đuờng dây cáp quang thật nhỏ!
 
                - 
                
                Khoa học có ích lợi như vậy, chẳng ai phủ nhận giá trị của khoa 
                học. Tuy nhiên chỉ những kẻ duy-vật mới lầm tưởng, không biết 
                lượng đúng giá trị của khoa học, không hiểu được giới hạn của 
                khoa học. Chủ nghĩa duy-vật dựa vào vài nguyên tắc khoa học tạo 
                nên chủ nghĩa Marx, cho rằng chỉ có vật chất là thực thể duy 
                nhất và tâm là sản phẩm của vật chất. Ngược lại, những kẻ quá 
                khích khác theo chủ nghĩa duy-tâm, nói rằng chỉ có tâm là thực 
                thể duy nhất, rằng những gì ta thấy, nghe, nếm .. có thể chỉ là 
                những gì tâm đặt để vào vật chất. Ngày nay chẳng mấy ai còn cho 
                rằng tâm và đối tượng là hai thực thể riêng biệt. Hơn thế nữa, 
                Phật pháp đã dạy Vô Ngã, chẳng có gì có tự tánh riêng, lý Duyên 
                Sinh, sự lý hội một là tất cả, tất cả là một... Chẳng cần phải 
                nói nhiều, những trường phái quá khích chẳng đi tớI đâu, chúng 
                ta đã thấy sự sụp đổ của chủ nghĩa Marx trong những năm gần đây. 
                (Ở các nước Cuba, Bắc Hàn, Việt Nam, có chế độ cộng sản, nhưng 
                chủ nghĩa Marx chẳng còn được đề cao).Về sự tiến bộ của khoa 
                học, càng có nhiều khám phá mới đi sâu về vật lý lượng tử, đi 
                vào thế giới vi tiểu, khoa học càng thấy nhiều vấn đề khó giải 
                quyết. Khoa học có ba giai đoạn trong tiến trình trí thức: phân 
                loại, phân tích và giải luận. Phân loại là để nhận biết những 
                tính chất giống nhau và khác nhau của các yếu tố; phân tích là 
                mổ xẻ những phần kết hợp và giải luận là cắt nghĩa quá trình cấu 
                tạo để tìm ra tổng luật áp dụng. Phân loại, phân tích và giải 
                luận chẳng còn chính xác mấy khi áp dụng vào tâm lý học. Bởi vì 
                các yếu tố tâm lý không cụ thể như các yếu tố của một hiện tượng 
                thuần vật chất nên kiến thức khoa học quả là giới hạn khi nói 
                đến sự liên hê giữa Thân và Tâm. Chúng ta đã thấy y sĩ ngày nay 
                xử dụng các phương pháp cổ truyền, căn cứ vào triết lý cổ truyền 
                phương Đông, như triết lý Vệ Đà; y-khoa thân/tâm đã bắt đầu được 
                áp dụng (Bác sĩ Deepak Chopra).
 
                - 
                
                Những khoa học gia nỗi tiếng , như Albert Einstein, đã công nhận 
                sự đóng góp của Phật pháp vào kiến thức về đời sống nhân loại . 
                Ngoài lý Duyên Sinh, luật Nghiệp Quả , Đức Phật đã dạy Vi Diệu 
                Pháp (được đề cao trong Nam Tông) và Duy Thức Học (dùng nhiều 
                trong Bắc Tông). Những giáo pháp này đã cắt nghĩa những lãnh vực 
                tâm lý mà khoa học chưa tìm đến, chẳng hạn như sự phân loại các 
                Thức, sự liên hệ giữa Thân và Tâm, Ngũ Uẩn (Sắc, Thọ Tưởng, 
                Hành, Thức). Người Phật tử hiểu rằng sự trạch pháp là cần thiết 
                nhưng trạch pháp không thôi thì không thanh lọc được tâm ô 
                nhiễm, không đạt được Trí Tuệ. Phật giáo rất khoa học và thực 
                nghiệm vì chúng ta có thể kiểm chứng lý thuyết đã học bằng kinh 
                nghiệm có được do thực tập. Đức tin trong Phật giáo không như 
                đức tin trong các tôn giáo khác ở chỗ đức tin được đặt căn bản 
                và xây dựng bằng kinh nghiệm có được do thực tập. Tứ Diệu Đế, 
                chỉ rõ nguyên nhân của Khổ và con đường Bát Chánh Đạo để ta thực 
                tập Giới (Chánh ngữ , Chánh mạng, Chánh nghiệp), Định (Chánh 
                niệm, Chánh định) và Huệ (Chánh kiến, Chánh tư duy) để được giải 
                thoát khỏi Khổ .
 
                - 
                
                Như đã nói ở trên, khoa học rất chú trọng tới phân tích. Một 
                trong những sư. khác biệt giữa Đông và Tây phương là một bên chú 
                trọng về tổng hợp, một bên thì chú trọng về phân tích. Phân tích 
                mãi với cái tâm đối đãi, nhị nguyên thì cũng tới lúc bí lối và 
                chẳng bao giờ tìm đuợc bản chất của thực tại . Đặc điểm của Phật 
                pháp là dạy ta tự nổ lực thanh lọc ô nhiễm trong thân tâm, từ bỏ 
                lãng quên, quay về với tĩnh thức, quán sát mọi hiện tượng sinh 
                khởi , cho nổ bùng cái trí tuệ lớn, vượt tới bờ bên kia của trí 
                tuệ Giác Ngộ - paragate parasamgate bodhi svaha (thần chú trong 
                Tâm kinh). Kinh Ma ha Bát nhã Ba la mật nguyên gồm 8 ngàn câu, 
                vì quá dài nên đã được thâu gọn lại thành Tâm Kinh ngắn hơn rất 
                nhiều, tuy nhiên, duới ảnh hưởng của Mật Tông, có thể được thâu 
                gọn thành một chữ: Tâm . Phải chăng đây là một sự tổng hợp tuyệt 
                vời? Phải chăng Tâm là đầu mối thông suốt mọi sự?
 
                - 
                
                Chúng ta còn chờ đợi ở khoa học nhiều khám phá nữa, nhất là 
                trong lãnh vực Tâm và Thân, trong khi đó thì trong Phật pháp đã 
                có một nền tâm lý học, Vi Diệu Pháp, đã có từ hơn 2500 năm . 
                Chúng ta hiểu biết về Tâm thay Thức từ Vi Diệu Pháp. Thức là sự 
                biết đơn thuần về một hiện tượng và Thức được sinh khởi hay 
                không là tùy các duyên hay điều kiện. Thức được chia làm sáu: 
                nhãn thức, nhĩ thức, tỉ thức, thiệt thức, thân thức và ý thức. Ý 
                thức đượ.c sinh khởi là do tâm và đối tượng của tâm . Ai cũng 
                biết căn của nhãn thức là con mắt, căn của nhĩ thức là lổ tai, 
                v.v.. còn căn của ý thức là gì và ở đâu? Phải chăng là óc não 
                hoặc quả tim? Kinh điễn không nói ở đâu, chỉ nói là đó là một 
                thành phần vật chất. Tâm ở đâu? Đó là một câu hỏi lớn . Phải 
                chăng mỗi hành giả phải tự tìm câu trả lời bằng công phu tu tập 
                của mình?
 
                - 
                            
                Tỳ kheo Anoma Mahinda, tác giả cuốn "Họa đồ của Hạnh Phúc" đã 
                viết:
 
                - 
                
                " Đức Phật đã giảng dạy về những dữ kiện thiên nhiên 25 thế kỷ 
                trước, những điều mà các nhà khoa học Tây phương chỉ mới tìm ra 
                trong thập niên vừa qua. Phật pháp là sinh lực mạnh mẽ nhất có 
                thể mang lại cho con người và mọi quốc gia."
 
                - 
                
                Phật pháp là sinh lực mạnh mẽ nhất bởi vì Phật pháp rất khoa học 
                và thực tiễn; Phật pháp không đề cập tới các vấn đề siêu hình. 
                Phật pháp dạy ta phát triễn trí tuệ, chẳng tìm kiếm gì ngoài nổ 
                lực của chính mình để giải thoát khổ cho chính mình và toàn thế 
                giới.
 
                - 
                
                Liễu Pháp (11/1999)
 
               
              
              
                - --o0o--
 
               
              
              
             
             | 
   
           
               
       
       |