CĂN NHÀ THỰC SỰ CỦA CHÚNG TA
Ajahn Chah Subatto
Diệu Liên Lý Thu Linh
(Lược dịch Our Real Home, Tricycle The Buddhist Review)
---o0o---
Ajahn Chah Subatto (1918-1992) đã tu theo dòng
Thiền Theravada. Thiền sự đã sống một cuộc đời đơn giản
trong rừng Thái Lan hơn 70 năm.
Ngay chính Ðức Phật, với bao công đức tích tụ từ
vô lượng kiếp, cũng không tránh khỏi cái chết. Cuối đời,
Ngài đã từ bỏ thân nầy, thoát khỏi gánh nặng xác thân. Ta
cũng nên tự bằng lòng với bao nhiêu năm nương dựa vào thân
mình. Ta cần phải thấy đủ.
Ta có thể so sánh thân mình với vật dụng trong
nhà mà ta đã xài bao nhiêu năm: ly, chén, muổng, nỉa,
vân...vân. Khi mới được sắm về, chúng sạch bóng, nhưng giờ,
sau khi đã được xử dụng quá lâu, chúng bắt đầu hư hao. Có
cái sứt mẻ, cái lạc mất, những cái còn lại thì củ kỷ; không
giử nguyên hình thể ban đầu, và đó là đặc tính của chúng.
Thân thể của ta cũng thế. Nó luôn luôn biến đổi kể từ lúc
ta vừa chào đời, rồi lớn lên, trưởng thành, và già đi. Ta
phải chấp nhận điều đó. Ðức Phật bảo mọi duyên hợp, dù là
duyên hợp bên trong, ở thân hay bên ngoài, tất cả đều không
phải Ngã - đặc tính của chúng là vô thường, luôn biến đổi.
Hãy quán chiếu tư duy nầy cho đến khi ta thật rỏ ràng.
Các bộ phận trong cơ thể ta đang bị hủy diệt
hoại, đó là saccadhamma, sự thật. Sự thật về thân thể là
saccadhamma, và đó là giáo lý bất biến của Ðức Phật. Ðức
Phật dạy ta phải chăm sóc thân thể, để sống hòa hợp với nó,
trong bất cứ hoàn cảnh nào. Ðức Phật dạy rằng dù thân ta có
bị giam cầm, nhưng đừng để tâm hồn ta cũng bị trói buộc theo
nó. Giờ đây khi cơ thể của ta bắt đầu suy yếu, hoại diệt
với tuổi tác, hãy chấp nhận điều đó, nhưng chớ để tâm ta
cũng bị hủy hoại, suy yếu theo. Hãy tách biệt thân và tâm.
Hãy tăng thêm sức mạnh cho tâm bằng cách nhận ra tính cách
vô thường của mọi vật. Ðức Thế Tôn đã dạy đó là bản chất
của thân. Không thể làm gì khác hơn. Sinh ra, lớn lên,
gìa, bịnh rồi chết. Ðó là sự thật tuyệt đối mà ta phải chấp
nhận. Hãy quán chiếu thân nầy với trí tuệ và nhận chân sự
thật.
Ta không nên lo âu, vì đây không phải là căn nhà
của ta thực sự. Ðây chỉ là một chổ tạm trú. Tất cả mọi thứ
trong căn nhà nầy sẽ biến mất. Nếu ta nhận biết điều đó,
tâm ta sẽ được an lạc.
Ta đã sống một thời gian dài. Mắt đã được nhìn
bao nhiêu cảnh vật, màu sắc, tai đã nghe được bao âm thanh,
và ta đã có bao nhiêu là kinh nghiệm sống. Vâng, tất cả tóm
lại cũng chỉ là thế -chỉ là kinh nghiệm. Ta đã thưởng thức
bao miếng ngon, và miếng ngon cũng chỉ là miếng ngon, không
có gì hơn. Miếng dở, cũng chỉ là miếng dở. Tất cả chỉ có
thế. Nếu mắt đã được nhìn bao cảnh đẹp, thì cảnh đẹp cũng
chỉ là cảnh đẹp, cũng như ngược lại. Tai đã nghe bao điệu
nhạc du dương, thì cũng chỉ thế. Mà tiếng động chói tai thì
cũng chỉ có thế.
Ðức Phật nói rằng giàu, nghèo, gìa trẻ, con
người hay động vật, không có gì trên thế gian nầy có thể giử
nguyên hình thể của mình trong một thời gian dài; mọi vật
đều thay đổi và biến hoại. Ðó là một khía cạnh cuộc đời mà
chúng ta không thể làm gì thay đổi được. Tuy nhiên Ðức Phật
nói điều chúng ta có thể làm là quán chiếu thân và tâm để
nhìn ra tính vô ngã của chúng, để thấy rằng không phải thân
cũng chẳng phải tâm là ‘cái tôi’ hay ‘cái của tôi’. Chúng
chỉ là phương tiện thực tế. Giống như ngôi nhà nầy: trên
danh xưng là của ta, nhưng ta không thể mang nó đi theo đâu
cả.
Cũng thế đối với của cải, sở hữu, người thân của
ta -tất cả là của ta cũng chỉ trên danh xưng, chúng không
thực sự thuộc về ta, chúng thuộc về thiên nhiên. Sự thật đó
không chỉ dành riêng cho ta, mà cho tất cả mọi người, ngay
cả Ðấng Giác Ngộ và các đệ tử của Ngài cũng thế. Họ chỉ
khác chúng ta ở chổ biết chấp nhận sự vật như chúng là như
thế. Họ nhận biết rằng không thể có cách nào khác hơn.
Ðức Phật dạy ta phải quán sát lại thân nầy từ
gót chân lên tới tận đỉnh đầu, rồi trở lại gót chân. Hãy
quán sát thân. Ta thấy được những gì? Có gì thật sự sạch
sẻ trong đó không? Có gì lâu bền không? Cả thân ta đang
thoái hoá dần và Ðức Phật dạy ta phải nhận biết nó không
thuộc về ta. Thân phải hoại, đó là điều tự nhiên vì tất cả
các thứ do duyên hợp đều phải thay đổi. Ðâu có thể khác
hơn. Thật ra không có gì sai khi thân biến đổi như thế.
Thật ra không phải thân tạo ra phiền não cho ta, mà chính là
vì những sự suy nghỉ sai lầm, u mê của ta làm ta phiền não.
Khi ta nhìn cái đúng ra sai, thì chắc chắn phải có sự đảo
lộn.
Sự chú tâm của ta càng kiên định để có thể đối
đầu với những cảm giác đau đớn dấy khởi, ta càng thấy mệt
nhoài. Khi bắt đầu cảm thấy mỏi mệt, hãy dừng mọi suy nghỉ,
để tâm có thể định tĩnh, và chuyển sự chú tâm vào hơi thở.
Hãy thầm niệm: Nam-mô, Nam-mô. Hãy buông bỏ ngoại cảnh.
Ðừng nghỉ tưởng đển con cái, người thân ta, đừng nghỉ về gì
hết. Hãy buông bỏ. Hãy điều tâm về một chổ, và để tâm định
tĩnh trú ngụ vào hơi thở. Hãy để hơi thở là đối tượng duy
nhất của tri thức. Hãy tập trung cho đến khi tâm dần trở
nên tĩnh lặng, cho đến khi mọi cảm thọ đều không còn là trở
ngại, và nội tâm trở nên sáng suốt, đầy tỉnh thức. Khi đó
các cảm giác đau đớn khó chịu có dấy khởi thì tự chúng cũng
tan lắng.
Sự thật là ta không thể tìm ra tự Ngã ở đâu.
Chỉ có các cảm thọ dấy khởi, rồi qua đi, rồi dấy khởi, theo
bản chất của chúng. Ðó là bản chất của mọi vật, nhưng ta cứ
bắt chúng phải thường hằng. Thật là khờ dại.
Vì thế hãy buông xả, hãy buông bỏ mọi thứ -trừ
trí tuệ. Trong khi thiền định, nếu trong tâm ta dấy lên
những cái thấy, những cái nghe, thì đừng để chúng dẩn dắt ta
theo chúng. Hãy buông bỏû chúng. Ðừng bám víu vào gì cả.
Chỉ trú trong sự tĩnh thức trong tinh thần bất nhị nguyên.
Ðừng lo lắng về quá khứ hay cho tương lai. Hãy ngồi yên và
ta sẽ đến được nơi không có sự tiến tới, hay thoái lui,
không có sự ngưng nghỉ, không có gì để bám víu, nắm bắt.
Tại sao? Bởi vì không còn có cái Ngã, không có ‘cái tôi’
hay ‘cái của tôi’ nữa. Tất cả đều đã lặng.
Ðức Phật dạy chúng ta phải buông xả hết mọi thứ
bằng cách đó, không mang theo thứ gì với chúng ta. Ðể được
ngộ, hãy buông xả.
Hành Pháp, là con đường đưa ta thoát khỏi vòng
luân hồi sinh tử, là việc ta phải tự mình thực hiện. Vì thế
hãy cố gắng buông bỏ và học hỏi Pháp. Hãy dốc mọi tâm lực
vào việc tu tập thiền định. Ðừng lo âu về người thân của
ta. Hiện tại họ là họ, trong tương lai họ sẽ giống như ta
thôi. Không có ai trên thế giới nầy thoát ra khỏi số phận
đó. Ðức Phật dạy chúng ta buông bỏ mọi vật có tính cách vô
thường. Nếu buông bỏ được chúng, ta sẽ thấy được sự thật.
Nếu không, ta sẽ mãi bị u minh che mờ. Chỉ có như thế và
đối với ai cũng thế. Vì thế đừng nên lo âu và đừng bám víu
gì.
Ðó là công việc ta phải tự gánh vác, không có ai
có thể làm thay cho ta. Trách nhiệm duy nhất của ta hiện
thời là quán sát tâm và mang lại an bình cho tâm. Hãy để
mọi thứ khác cho người khác lo. Hình thể, âm thanh, hương
thơm, mùi vị - hãy để chúng cho người khác quan tâm. Hãy bỏ
chúng lại đằng sau và lo thực hiện công việc của ta, làm
tròn trách vụ của ta. Bất cứ vọng tưởng nào dấy khởi trong
tâm ta -dù là lòng sợ hãi đau đớn, sợ Chết, lo lắng cho
người thân hay gì đi nữa - hãy nói với chúng, “Ðừng quấy phá
tôi. Các người không còn là mối quan tâm của tôi nữa”. Hãy
tiếp tực tự nhủ như thế khi ta nhận thấy các vọng tưỡng phát
sinh.
Ước muốn được sống thật lâu sẽ làm ta đau khổ.
Nhưng ước rằng ta được chết ngay hay chết nhanh chóng cũng
không phải là đúng. Các duyên nghiệp không tùy theo ý chúng
ta, chúng có luật lệ riêng của chúng. Ta có thể tô điểm,
làm sạch đẹp cho thân trong một khoảng thời gian ngắn, như
cô gái trẻ tô son, đánh móng tay, nhưng khi tuổi già đến,
mọi người có khác gì nhau. Ðó là bản chất của thân, ta
không thể làm khác được. Nhưng cái ta có thể làm là phát
triển tâm, thanh tịnh hóa tâm.
Ngay khi chúng ta vừa được sinh ra, chúng ta đã
chết. Sinh và tử chỉ là một thứ. Giống như một thân cây:
khi có rể, phải có các cành non. Khi có các cành non, phải
có rể. Ta không thể có thứ nầy, mà không có thứ kia. Thật
buồn cười khi chứng kiến cảnh con người đau khổ tột cùng, sợ
hãi, thất thần, buồn thảm khi có người thân Chết và mừng
vui, hạnh phúc lúc họ được sinh ra. Thật ra theo tôi nghỉ,
nếu cần khóc, ta nên khóc lúc sinh ra đời. Vì sinh thực ra
là tử, và tử là sinh, rể là cành lá, cành lá là rể. Nếu cần
khóc, hãy khóc từ lúc bắt rể, khóc lúc mới chào đời. Hãy
nhận cho rỏ: không có sinh, thì không có tử. Chúng ta có
thể hiểu điều đó không?
Ta không cần phải lo âu về bất cứ điều gì, vì
đây không phải là căn nhà thực thụ của ta, nó chỉ là một
chốn tạm dung. Dầu muốn dầu không , ta đã có mặt ở trong
cõi đời, vậy hãy quán chiếu về bản chất của cuộc đời. Tất
cả mọi vật hiện hữu ở giây phút hiện tại, đều sẽ biến mất,
hủy diệt. Hãy quán sát thân ta. Có bộ phận nào còn giử
nguyên hình thể lúc ban đầu? Da ta có giống như xưa không?
Và tóc? Ðã đổi thay rồi phải không? Những cái xưa củ, đã
biến đi đâu? Ðó là thiên nhiên, đó là bản chất của sự vật.
Khi duyên hợp tan, chúng biến mất. Không có gì trên thế
giới nầy đáng để ta dựa vào -đó là một vòng luân hồi không
dứt của phiền não, khổ đau, sung sướng và đau đớn. Không
bao giờ có sự bình an.
Những ai đang nuôi dưỡng cha mẹ già, hãy có lòng
thương, đừng than trách. Ðây là cơ hội để ta báo đáp những
gì họ đã làm cho ta. Từ lúc sinh ra cho đến lúc trưởng
thành, ta đã phải dựa vào cha mẹ. Sở dỉ chúng ta có ngày
hôm nay, là nhờ bao công sức của mẹ cha. Chúng ta mang ơn
họ xiết bao.
Trước ta là con cái, giờ cha mẹï trở thành con
cái ta. Họ đã càng ngày, càng già cho đến ngày họ lại trở
lại thời trẻ con. Trí nhớ của họ không còn, mắt kém, tai
điếc. Ðôi khi họ khào khạt những chữ vô nghỉa. Ðừng để
những biến đổi nầy làm ta nản lòng. Tất cả chúng ta, những
ai từng phải chăm sóc người bịnh, người già, phải biết buông
xả.
Hãy để người bịnh nhớ về lòng tử tế của người
chăm sóc họ, để họ đủ sức chịu đựng bao cảm giác đớn đau.
Còn nếu ta là người cần sự giúp đở của con cái, thì hãy tận
dụng sức mạnh tinh thần của ta, đừng để tâm ta tán loạn và
kích động, đừng làm công việc thêm khó cho những người chăm
sóc ta. Hãy để những người làm công tác chăm sóc người bịnh
phát triển lòng tử tế, tình thương trong tâm hồn họ. Ðừng
nghỉ đến các khía cạnh đen tối của công việc, như chùi rửa
máu mủ, phân, nước tiểu. Hãy cố gắng hết sức mình. Tất cả
mọi người trong gia đình, hãy góp tay vào.
Ðây là cha mẹ của ta. Họ đã cho ta cuộc đời, đã
làm thầy ta, chăm sóc cho ta, là người thầy thuốc của ta; họ
đã là tất cả chỉ vì ta. Họ đã nuôi dưỡng ta, dạy dổ, chia sẻ
của cải với ta, chọn ta làm người kế thừa sản nghiệp của họ,
đó là lòng tốt của cha mẹ. Bởi thế, Ðức Phật đã dạy ta lòng
biết ơn (katannu) và đền ơn (katavedi). Hai pháp nầy hổ
tương nhau. Vì thế nếu cha mẹ cần ta, cha mẹ đau yếu, khó
khăn, ta phải làm hết sức mình để giúp họ. Ðó là biết ơn và
đền ơn, một đức tính giúp thế giới tồn tại đến ngày nay. Nó
giúp cho gia đình tránh khỏi cảnh tan vỡ, nó bện chặt người
thân với nhau, và giúp họ sống thuận hòa.
Ai cũng có thể xây được căn nhà bằng gạch, và
gổ, nhưng Ðức Phật dạy rằng đó không phải là căn nhà thực sự
của ta. Căn nhà thực sự của ta là sự an bình trong lòng ta.
Ajahn Chah Subatto
Diệu Liên Lý Thu Linh, Việt dịch
