PHẬT GIÁO VIỆT NAM
(THẦN QUANG TỰ)
 
Cách thành phố Nam Định 15km về hướng Đông, thị trấn Cổ Lễ được nối liền với trung tâm tỉnh lỵ Nam Hà bằng con đường số 21. Cổ Lễ vốn là tên một làng trước đây thuộc xã Trực Nghĩa, huyện Nam Ninh; đồng thời cũng là tên một ngôi chùa có từ lâu đời và đã trở thành một di tích lịch sử - văn hóa của tỉnh Nam Hà.
Tương truyền rằng chùa Cổ Lễ được sáng lập năm 1109 do Thiền sư Minh Không, tên thật là Nguyễn Chí Thành, sinh năm 1076 tại làng Loại Trì, huyện Chân Định, tỉnh Nam Định. Thiền sư Minh Không đã có công sang Trung Quốc xin vua Tống cấp đồng để về nước đúc "An Nam Tứ Khí" (tượng Quỳnh Lâm, chuông Quy Điền, tháp Báo Thiên, vạc Phổ Minh). Ông cũng chính là vị y sư đã chữa cho vua Lý Thần Tông (1128 - 1138) khỏi bệnh "hóa hổ" nên được vua phong làm Đại Pháp Thiền Sư kiêm Quốc sư. Sư viên tịch năm 1154, thọ 78 tuổi.
Kiến trúc chùa Cổ Lễ hiện nay là do Hòa thượng Phạm Quang Tuyên hạ giải ba ngôi chùa nhỏ ở làng Cổ Lễ và lập thành vào năm 1920. Hòa thượng Phạm Quang Tuyên là một cao tăng có kiến thức uyên bác. Chính Ngài đã thiết kế và trông coi việc xây dựng ngôi chùa. Vật liệu xây dựng không phải là xi măng, sắt thép mà là gạch, vôi vữa, mật mía, giấy bản tạo nên độ cố kết vững bền của toàn bộ kiến trúc ngôi chùa.
Đứng trước chùa, vươn lên nền trời giữa những cây cổ thụ bốn mùa xanh tươi là tháp Cửu Phẩm Liên Hoa rất độc đáo. Tháp được xây dựng những năm 1926 - 1927, có 12 tầng và một tầng đế tháp đặt trên lưng một con rùa lớn đầu hướng vào chùa. Tháp cao 32m, có 8 mặt, các cạnh tháp đều đắp hình rồng, mái cong. Trong lòng tháp có 62 bậc dẫn lên bàn thờ Phật trên đỉnh theo đường xoáy trôn ốc. Tháp đứng giữa một hồ vuông, bốn góc là bốn hòn giả sơn.
Một cầu cong ba nhịp, mặt cầu lát gạch, nối liền khu tháp với một tòa kiến trúc mái vòm cao: đó là Phật giáo hội quán. Bên trái hội quán là dãy nhà ba gian thờ Trần Hưng Đạo và hai danh sĩ đời Trần quê ở Cổ Lễ là Bảng nhãn Đào Sư Mỗ và Tiến sĩ đệ tam giáp Đào Toàn Mỗ.
Sau khu Hội quán Phật giáo là một khoảng sân rộng. Giữa sân chùa đặt một quả đại hồng chung cao 4,20m, đường kính 2,20m, nặng 9 tấn, do Hòa thượng Thích Thế Long cho đúc vào năm 1936. Chùa chính có cấu trúc mái vòm, bên trong thờ Phật và Thiền sư Minh Không. Sau thượng điện là nhà khách và nhà tổ.
Nhờ kết hợp tinh hoa kiến trúc cổ truyền Việt Nam với các yếu tố của phong cách kiến trúc phương Tây, chùa Cổ Lễ đã trở thành một danh lam ở vùng đồng bằng sông Hồng.
--o0o--