Tình Yêu & Văn Học Nhân Gian
Bạch Y Thư Sinh
(Viết để tặng H. T. Th.)
--o0o--
 
Tình yêu trong Văn Học Nhân Gian được gói ghém trong những câu ngắn theo nhiều thể thơ, nhưng phần nhiều là lục bát. Trong những câu ngắn gọn ấy nói lên tình yêu nam nữ của lứa tuổi mười tám, đôi mươi một cách nồng nàn, chân thật, những nhung nhớ khi xa nhau, những đau thương khi gặp những cản trở làm cho ước nguyện không thành, những ghen tương hờn tủi, những hàn huyên tâm sự... Tình yêu trong Văn Học Nhân Gian là một thứ tình yêu lành mạnh, thắm thiết, hồn nhiên vượt ra ngoài những thông lệ của lễ giáo ngày xưa để rồi từ đó người ta thấy vang lên từ phía sau những lũy tre xanh, hoặc những cánh đồng lúa bao la bát ngát, những tiếng hát, câu hò trử tình rất là tình tứ. Cũng có lúc tiếng lòng đó được biểu lộ qua những lúc dệt cửi bắn bông trong lúc đêm về, hoặc trong những ngày xuân, hội hè đình đám...
I- Những Chọc Ghẹo Tỏ Tình:
Vào một ngày mùa cấy, những trai gái thường thường đi cấy lấy công từ làng nầy sang làng khác. Câu chuyện tình nầy diễn tả cặp thanh niên nam nữ họ đã gặp nhau trong lúc làm việc ngoài đồng áng. Câu chuyện được bắt đầu bằng những lời chọc ghẹo có vẻ táo bạo của một chàng trai với một cô gái đang làm bên cạnh:
- Ngó lên mây bạc trời hồng,
Thương em hỏi thiệt có chồng hay chưa?
            Em cứ nói thiệt, nếu em chưa có chồng thì anh:
            - Có chồng thời anh tránh xa,
Không chồng anh sẽ lân la tới gần.
Một người con trai ăn nói sổ sàng, đó cũng là yếu tố làm mất cảm tình đối với người khác phái. Nàng cũng đã cho biết rằng nàng không thích hành động lỗ mãng, nói dở, nói dai, nói hoài như người say rượu như vậy:
- Trong đời tôi chẳng sợ ai,
Sợ thằng say rượu nói dai tối ngày.
Không những bị cho là lỗ mãng, mà nàng còn cho anh ta là người mặt lỳ, nên người đẹp khiển trách:
- Tóc ngắn thì tóc lại dài,
Ba tuồng mặt mốc đá mài khó trơn.
Cơn giận của mỗi người thường biểu lộ ra nhiều cách khác nhau. Có người khi giận gương mặt họ tái đi, có người tím ngắt đen thui, nhưng đối với các cô khi giận, có lẽ vừa thẹn vừa tức giận nên gò má của các cô đỏ hây hây. Ðiều nầy đã làm cho anh chàng có lý do tiếp tục chọc phá:
- Ðàn ông rộng miệng thì tài,
Ðàn bà rộng miệng điếc tai láng giềng.
Và chàng đã biết nàng chưa có gia đình, nhưng đã cố ý chọc cho tức giận, nên chàng ta bồi thêm một liên hoàn cú:
- Mèo lành ai nở cắt tai,
Gái kia chồng bỏ khéo tài chi em.
Người con trai thường thì rất là tâm lý. Sau khi chọc nàng biết chắc chắn là nàng giận lắm, nên phải vuốt nhẹ một chút, nếu cần thì cũng cho uống thêm vài muỗng nước đường thử coi tình hình có thay đổi không. Chàng phân bua, nếu chúng mình mà không chọc cãi thì khó mà làm quen:
- Ðôi ta như đá với dao,
Năng liếc thì sắc năng chào thì quen.
Thấy chàng đã đổi cách điệu để có thể làm quen, nhưng nàng vẫn muốn cho chàng biết: Người con gái nầy nếu có phải làm bạn thì cũng phải tìm người đường hoàng đứng đắn, còn nếu có lấy chồng thì cũng phải chọn trai trưởng nam trong gia đình giàu sang, chứ không phải người bá lơ bá láp ngoài đường:
- Mua cam thì chọn lấy cam,
Lấy chồng cũng chọn trưởng nam nhà giàu.
Lời nói nầy mới nghe dường như là phách lối làm cao, nhưng tình hình trong hiện trường cho thấy đây là thái độ hòa hoãn, là cơ hội ngàn vàng để cho chàng tấn công:
- Giây tơ hồng không trồng mà mọc,
Em chưa chồng anh chọc anh thương.
Nàng chưa có chồng với làn môi xinh đẹp, miệng em cười duyên, lời nói hữu tình, thì anh để ý anh thương:
- Tóc em dài, em cài hoa lý,
Miệng em cười để ý anh thương.
Một khi đã để ý thương thì từ nụ cười ánh mắt, từ làn tóc chân mày, những nét đẹp dịu dàng ấy đã ghi sâu trong lòng. Do đó mà một thanh niên mới lớn không thể không rung động trước sắc đẹp của người khác phái:
- Chân mày vòng nguyệt có duyên,
Tóc mây gợn sóng đẹp duyên tơ hồng.
Vẻ đẹp lồng lộng của người con gái độ tuổi thanh xuân có đôi khi không cần trang điểm chưng diện xa hoa, mà vẫn có những nét đẹp hồn nhiên thánh thiện. Với vẻ đẹp dù cho ở cung vàng cát tía, trong đồng nội hoang vu, hay bất kỳ nơi nào, vẻ đẹp đó vẫn nổi bật với những sắc thái riêng biệt không vay mượn:
- Trúc xinh trúc mọc đầu đình,
Em xinh em đứng một mình cũng xinh.
Một khi đã có lòng thương thì để ý từ tiếng nói nụ cười, ngay cả như quần áo mặc, chiếc khăn đội đầu. Cứ thế mà các chàng trai có đề tài để ca tụng, tán tỉnh các cô:
- Miệng cười như thể hoa ngâu,
Cái khăn đội đầu như thể hoa sen.
Thấy nàng thờ ơ, chàng cứ ngỡ là nàng đã có người trong mộng, và một nỗi buồn man mát từ đâu kéo về, Chàng hỏi:
- Buồn trông chênh chếch sao mai,
Sao ơi sao hởi nhớ ai sao mờ,
Buồn trông con nhện giăng tơ,
Nhện ơi, nhện hởi nhện chờ mối ai.
II- Tình Yêu Chớm Nở:
Trong cuộc tình, thường khi gặp nhau là cảm mến từ đầu. Có những trường hợp đặc biệt gặp nhau phải gây gỗ, cự nự, mắng chưởi nhau rồi từ đó mới thân nhau. Có lẽ trường hợp nầy cũng vậy. Thấy chàng thối chí có vẻ muốn rút lui, lúc bây giờ nàng mới thổ lộ tâm sự thầm kín của mình:
- Thương anh em chẳng nói ra,
Trong ruột thì héo ngoài da thì vàng.
Biết được nàng cũng có tình ý cùng chàng nên còn gì vui cho bằng, và chàng đề nghị:
- Tóc em đã chấm ngang vai,
Thì anh xin kết làm hai vợ chồng.
Nghe chàng tán tỉnh ca ngợi hết lòng không lẽ nàng thờ ơ sao đành, và rồi một nhịp cầu tình cảm đã bắt, nàng đã cho chàng biết với một thái độ hết sức khiêm nhường của nguời con gái có gia giáo. Ai bảo con gái miền thôn dã việt nam là người quê mùa dốt nát. Có thể dốt học nhưng lịch sự tự nhiên của người con gái có thể làm cho người con trai thấy được cái thông minh, và tài đảm đang của họ, nàng hỏi:
- Thân em như đóa hoa rơi,
Phải chăng chàng thật là người yêu hoa.
Và rồi nàng cũng cho biết hiện tại chưa có đối tượng để nàng chú ý, nhưng nếu anh có bản lãnh thì cứ thử coi:
- Thân em như tấm lụa đào,
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
Nghe nàng nói chưa có nơi để gởi gấm chuyện trăm năm, thì còn gì vui hơn nên chàng cũng không khách sáo ngượng ngùng:
- Em là cô gái chưa chồng ,
Anh chưa có vợ dốc lòng yêu nhau.
Ngày xưa trong thời phong kiến, thường thường hai gia đình muốn làm thông gia với nhau họ phải coi có tương xứng, môn đăng hộ đối hay không. Trước đây có lần nàng cũng đã nói, là nàng phải lựa chọn trưởng nam con nhà giàu, vì thế mà chàng lo ngại cho thân phận nghèo thiếu của mình. Không biết nói ra thân thế của mình rồi thì sẽ ra sao, nhưng đã thương rồi thì cũng phải thật lòng để nàng không phiền trách sau nầy:
- Trần truồng như cuội cung trăng,
Biết rằng cha mẹ có bằng lòng không?
Những tự ty mặc cảm làm người ai cũng có. Có thể vì nghèo mà chàng không cưới được nàng thì thật buồn, nhưng phải làm gì bây giờ:
- Ngắn tay với chẳng tới kèo,
Cha mẹ anh nghèo cưới chẳng được em.
Biết chàng tự ty mặc cảm cho hoàn cảnh gia đình nên mới có những lời như vậy. Trong xã hội, thông thường người ta đòi phải môn đăng hộ đối đó là một sự thật thiển nhiên. Nhưng đối với những người con gái đảm đang và hiểu biết thì không cần thiết lắm. Bởi vì họ thấy chỉ cần có bàn tay khối óc, cộng thêm sự cần cù là có thể tạo dựng được gia đình, chứ không cần của cải của cha mẹ, vì thế mà nàng đã ân cần bảo:
- Anh về hỏi mẹ cùng thầy,
Cho anh làm rể bên nầy được không.
Nàng còn sợ chàng chưa thể tin lời nói của nàng, nên nàng cho biết: Em đây đã sẳn sàng yêu anh, cho dù hoàn cảnh thế nào đi nữa em cũng mở rộng cõi lòng đón chờ và thương anh tha thiết:
- Chưa quen đi lại cho quen,
Tuy rằng đóng cửa mà then chưa gài.
Xa hơn nữa, nàng còn sợ những ngăn cách giữa chàng rể tương lai và cha mẹ vợ có thể xảy ra, nên nàng đã trân trọng dặn dò cách thức để làm quen với bố mẹ vợ:
- Thường mưa thì giếng nước đầy,
Anh năng lui tới mẹ thầy em thương.
Dặn dò như thế chưa đủ, nàng còn đề nghị, sau khi cha mẹ em đã để ý tới anh rồi thì anh cũng phải thường lui tới, bởi vì không những đến cho cha mẹ vui mà em đây cũng nhớ và mong chờ anh:
- Ði đâu cũng ghé lại nhà,
Trước thăm phụ mẫu sau là thăm em.
Khi nàng đã thật tình thương mà dặn dò chỉ bảo những cách thức lấy lòng cha mẹ thì còn gì cao quý hơn. Như thế thì dù cho có xa nhau ngàn dặm, nhưng anh cũng sẽ bất chấp tất cả để gặp em:
- Yêu nhau chẳng quản đường xa,
Ðá vàng đã quyết phong ba cũng liều.
Biết được, nàng coi thường vinh hoa phú quý để chấp nhận một người con trai nghèo, là một điều cao quý khó thấy trong một xã hội phong kiến. Như thế chàng càng trân quý tình nàng như hương như hoa thơm ngạt ngào khắp đó đây:
- Tình anh như nước dâng cao,
Tình em như tấm lụa đào tẩm hương.
Mặt biết mặt, lòng biết lòng, và rồi cả hai cũng đã mở cánh cửa cuối cùng của tình yêu để cùng nhau nhen nhuốn ngọn lửa lòng. Tình lúc nầy đẹp như mùa trăng tròn, và nồng ấm như bếp than hồng vừa đốt cháy:
- Ðôi ta như lửa mới nhen
Như trăng mới mọc như đèn mới khêu.
Khi đã cảm thông tấm lòng của nhau, thì tiếng nhạc lòng cũng trổi dậy, và khoảng cách của không gian là một điều chướng ngại cho câu chuyện tâm sự lúc đêm về, Vì thế mà nàng bảo:
- Chiếu xanh trải xuống bên rèm
Anh ơi, xích lại cùng em kẻo buồn.
Tâm sự càng về khuya càng thâm trầm hơn, bí mật hơn, và lẽ dĩ nhiên cũng rộn rã hơn, nên khoảng cách của hai người vì thế cũng bắt đầu thay đổi theo tiếng nhạc của con tim:
- Ðêm khuya sương xuống dần dần,
Sao hôm xích lại cho gần sao mai.
Khoảng cách tuy đã có nhiều thay đổi, nhưng vẫn còn có một sự ngăn cách nào đó nên vẫn còn thấy xa dịu vợi. Thế là chàng không còn đủ kiên nhẫn nhiều hơn nữa nên đề nghị:
- Ðôi ta như nút với khuy,
Như kim với chỉ may đi cho rồi.
Từ những lúc bỡ ngở mới quen nhau, cho đến lúc hiểu nhau và cho nhau tình thương nồng nàn, thì cả hai đều có cùng một quan niệm là mãi mãi bên nhau như chim liền cánh, như cây liền cành:
- Trăm năm ai chớ quên ai,
Chỉ thêu nên gấm sắt mài nên kim.
Khi đã thương và đã có nghĩ đến chuyện tương lai, tạo dựng một mái ấm gia đình thì chắc chắn phải nghĩ đến những trở ngại có thể xảy ra. Theo quan niệm xưa con cái lập gia đình đều phải tùy thuộc vào cha mẹ. Cha mẹ đặt đâu thì con ngồi đó chớ không dám cãi lệnh. Nhưng cứ như tình thế cho biết, không có một mảnh lực nào có thể chia cách tình yêu của họ như đã quyết định:
- Ðôi ta bắt kén nhau rồi,
Ai vo chẳng sạch ai nhồi chẳng đi.
Từ lúc gặp nhau, câu chuyện tương đắc nên đã thương nhau từ độ nào không ai để ý. Mới như khảy móng tay mà đã hết năm canh rồi. Thời gian đã vô tình, con gà hàng xóm gáy sáng lại càng vô tình hơn. Gáy làm chi trong lúc tình đang nồng nàn thắm thiết, để cho hai kẻ thương nhau phải chia tay:
- Trách con gà gáy vô tình,
Chưa vui sum họp đã đành chia phôi.
III- Tình Buồn.
Trong những giây phút êm ấm của tình yêu đang tuổi thanh xuân, chắc chắn rất buồn khi phải chia tay. Lúc gần nhau chàng đọc sách, nàng quay tơ. Những giây phút ôn nhu đó làm sao quên đuợc, và rồi những hình ảnh đó luôn luôn đậm nét:
- Ra về nhớ lắm em ơi,
Nhớ xa em kéo nhớ lời em thương.
Cuộc tình đang nồng nàn thấm thiết. Những giây phút yêu nhau là những giây phút tuyệt vời nhất của hai con tim đang hòa chung một nhịp sống. Thời giờ của họ là vàng ngọc, nên họ muốn vĩnh viễn bên nhau. Thế mà chàng vội bỏ đi thì còn gì buồn hơn:
- Yêu nhau chưa ráo mồ hôi,
Chưa tan buổi chợ, đã rời nhau ra.
Yêu thương mà không gần nhau lâu, giữ nhau không được nên nàng trách:
- Chưa đi anh đã vội về,
Ðã đi đừng vội, vội về đừng đi.
Thương mà trách chớ không có ác ý, đã đến lúc không giữ được người thương ở lại thì phải cho chàng về. Nhưng làm sao yên tâm được, vì đường thì xa trời thì mưa như thác đổ, hình ảnh con đường mòn dẫn vào thôn ngoằn ngoèo sỏi đá, những bờ ruộng e ấp tình quê hương không xa lạ. Tuy nhiên, đường ướt, và trơn trợt nguy hiểm biết bao:
 - Chàng về thì thiếp xin đưa,
Lạy trời hãy nắng đừng mưa trơn đường.
Trong lúc tiễn đưa, nàng nhìn chàng lưu luyến. Trong ánh mắt đã cho thấy: Nơi nầy có người con gái ngày ngày tựa cửa chờ mong anh, anh hãy thường xuyên đến thăm viếng:
- Ra về gởi bốn câu thơ,
Câu thương, câu nhớ, câu chờ, câu mong.
Người con gái khôn ngoan có khác. Nàng muốn chứng tỏ: em là con gái nhà lành, nên cũng được rất nhiều người có địa vị trong làng xã để ý, nhưng em đây không bằng lòng ai hết, chỉ có một mình anh thôi, nên anh là người đàn ông phải biết điều, phải thấy đó mà trân trọng mối tình của em:
- Thân em như tấm lụa điều,
Ðã đông nơi chuộng lại nhiều người thương.
Ðể tránh những rạn nứt tình cảm giữa hai người do người đời dèm pha, nàng dặn:
- Ra về trúc dặn dò mai,
Dặn dò xin chớ nghe ai pha dèm.
Và rồi trăm nhớ ngàn thương thiếp gởi cho chàng:
- Ai về đường nhớ hôm mai,
Gởi dăm điều nhớ, gởi vài điều thương.
Và một khi tâm sự buồn thì cảnh vật chung quanh cũng không vui, đúng là người buồn cảnh có vui đâu bao giờ:
- Chàng đi thiếp vẫn trông theo,
Trông nước nước chảy, trông bèo bèo trôi.
Nghe nàng nói chắc chắn là chàng hiểu. Một khi mà chỉ đã thêu rồi thì khó tháo ra, sắt đã mài thành kim rồi là muốn nói đến một sự cố gắng vượt bực không khi nào thay đổi. Ðể cho nàng yên lòng chàng đã không ngần ngại tuyên thệ trước người đẹp:
- Trăm năm ai chớ bỏ ai,
Chỉ thêu nên gấm sắt mài thành kim.
Muốn cho nàng vững tâm hơn, một lần nữa chàng khẳng định:
- Ai mà nói dối cùng ai,
Thì trời sẽ đánh nát hai thân nầy.
Chàng ra về nàng đã không vui, tâm sự của chàng cũng như thế. Từ khi chia cách nàng, trong dạ bồn chồn ngồi đứng không yên, ngẩn ngơ ngơ ngẩn, như chim lạc đàn:
- Nhớ ai con mắt lim dim,
Chân đi thất thểu như chim tha mồi,
Nhớ ai hết đứng lại ngồi,
Ngày đêm mơ tưởng vì người tình nhân.
Hoặc là:
- Từ ngày anh gặp mặt nàng,
Lòng càng ngao ngán dạ càng ngẩn ngơ.
IV- Tình Nhớ.
Riêng về nàng, từ ngày xa cách, đêm từng đêm nhìn trời mưa mà lòng dạ héo hắt, không ngủ thao thức nhớ đến anh, và cũng tự hỏi, không biết bên ấy anh đang làm gì? Có buồn hay không:
- Ðêm qua chớp bể mưa nguồn,
Hỏi người tri kỷ có buồn hay không?
Hình ảnh của người thương luôn luôn hiện hữu, ngay cả những lúc ngoài đồng áng, hình dáng con người ấy vẫn cận kề:
- Em ôm bó mạ xuống đồng,
Miệng ca tay cấy mà lòng nhớ ai.
            Biết tâm sự cùng ai cho vơi đi nỗi nhớ niềm thương, thôi thì khóc một mình cho vơi đi tâm sự:
- Nhớ ai em những khóc thầm,
Hai hàng nước mắt dầm dầm như mưa.
Có những lúc ngồi một mình, nhìn ngọn đèn đêm mà lòng sầu nhớ khôn nguôi:
- Ðêm qua thắp chút sầu tư,
Tim lem cháy lụn, sầu tư một mình.
Có những lúc nàng cũng muốn trở thành chim có cánh để đi tìm người thương:
- Ước gì có cánh như chim,
Bay cao liệng thấp đi tìm người thương.
Mộng làm chim đã không thành sự thật, thì lại mong ước có người đến xứ của anh để mà gởi thư:
- Buồn tình ơi hởi buồn tình,
Ai qua bên ấy cho mình gởi thơ.
Nỗi nhớ niềm thương đã đầy ăm ắp, dù cho vắng tin chàng nhưng nàng vẫn đợi chờ ngày sum họp, để cùng nhau xây dựng mái ấm gia đình:
- Sông dài cá lội biệt tăm,
Phải duyên phu phụ nghìn năm cũng chờ.
Nàng thương nhớ chàng thì như vậy, còn riêng chàng thì sao? Tâm sự ai cũng vậy, người tình trẻ chưa cưới chắc chắn là nhớ nhung nhiều. Lòng dạ không nguôi, ngay cả trong giấc chiêm bao chàng cũng thấy hình dáng của người thương. Nhưng chiêm bao là chiêm bao, sau cơn mê thì có thấy gì đâu:
- Ðêm nằm tơ tưởng tưởng tơ,
Chiêm bao thấy bậu dậy rờ chiếu không.
            Rồi đêm từng đêm cũng trằn trọc, không sao đặt lưng xuống chiếu ngủ được, cứ mong sao có cơ hội để đến thăm người thương:
- Ðêm nằm lưng chẳng tới giường,
Mong sao có dịp anh thường gặp em.
            Nhớ quá, nhưng hoàn cảnh hiện tại không cho phép chàng đến thăm nàng, và chàng đã sống trong ảo giác, trong mộng mơ. Giây phút mơ mộng nào chàng cũng đã thấy nàng đến:
- Bóng trăng anh tưởng bóng đèn,
Bóng cây anh tưởng bóng thuyền em sang.
Hình ảnh của người thương đầy dẫy trong tâm tư. Nhớ những lúc hoàng hôn xuống lạnh, những buổi chiều mây giăng giăng đầu núi, những đêm về sương phủ đầu non, nhất là những đêm trăng thanh bàng bạc dưới bóng dừa thơ mộng. Lúc đó chỉ một mình anh nằm tưởng nhớ đến những thâm tình của cha mẹ. Công ơn cha mẹ nặng trĩu khó đáp đền, đó là một sự thật. Nhưng tất cả những nhớ nhung anh đều dành trọn hết cho em:
- Ðêm nằm ở dưới bóng trăng,
Nhớ cha, nhớ mẹ, không bằng nhớ em.
Trong truyện Kiều cụ Nguyễn Du có nói: Sầu đong càng lắc càng đầy, ba thu dồn lại một ngày dài ghê. Quả thật như vậy, tình đã đậm nghĩa càng sâu, mỗi một phút xa nhau dài hơn thế kỷ. Nhớ nàng mà ngày đêm mòn mỏi, nhớ nàng mà bỏ ngủ quên ăn:
- Cơm ăn mỗi bửa mỗi lưng,
Nước uống cầm chừng để dạ thương em.
Ăn không được ngủ không yên, để cuối cùng cho thân hình tiều tụy chỉ vì thương nhớ em quá độ:
- Chim chuyền nhành ớt líu lo,
Thương ai nên nỗi ốm o gầy mòn.
Vì thương nhớ nàng mà làm thay đổi tất cả cuộc sống bình thường. Những hành xử trong lúc nầy là hành xử của con người thất tình:
            - Chiều nay có kẻ thất tình,
Tựa mai mai ngã tựa đình đình xiêu.
Còn trầm trọng hơn nữa:
- Nhớ ai con mắt lim dim,
Chân đi thất thểu như chim tha mồi,
Nhớ ai hết đứng lại ngồi,
Ngày đêm mơ tưởng một người tình nhân.
V- Kết Luận:
Cả hai nàng và chàng, khi xa nhau đều có cái khổ tương tư. Vượt những thử thách chính bản thân, gia đình, và hoàn cảnh xã hội, họ đã quyết định sống chung với nhau, và dìu nhau đi đến những nơi tận thủy sơn cùng, cho dù cuộc sống ấy ra sao chuyện đó không quan trọng, chỉ cần gần nhau là đủ:
- Ði đâu cho thiếp đi cùng,
Ðói no thiếp chịu lạnh lùng thiếp cam.
Cuộc sống dù có gian khổ, cũng phải phấn đấu để vượt qua chớ không bỏ nhau:
- Rủ nhau xuống biển mò cua,
Ðem về nấu với mơ chua trong rừng.
            Em ơi chua ngọt đã từng,
Non xanh nước bạc ta đừng quên nhau.
Và nàng đã tình nguyện theo chàng, Chung sống cuộc sống đạm bạc thiên nhiên đơn sơ nhưng hạnh phúc:
- Lên non thiếp cũng leo trèo,
Tay vịn chân trèo hái trái nuôi nhau.
Nếu có phải hạnh phúc đơn sơ ấy cả hai cùng chấp nhận được, thì cho dù nhà tranh vách lá, tương chao dưa muối cũng cảm thấy đủ, chứ không cần phải ở nhà cao rộng, đẹp, ăn mặc sang trọng. Nghĩa là chỉ cần một túp lều tranh mà hai quả tim vàng cùng chung sống là đủ:
- Phải duyên phải nợ cùng nhau,
Dẫu mà áo vải cơm rau cũng đành.
Trong cuộc sống đạm bạc cần nhất là có sự tin tưởng, thủy chung với nhau. Cho nên nàng đã hỏi: Anh có bằng lòng thương em suốt đời không, và chàng sẽ trả lời:
- Dế kêu cho giải cơn sầu,
Mấy lời em dặn bạc đầu chưa quên.
            Những lời em dặn là lời gì. Là thủy chung như nhất, dù cho cảnh ngộ nào đi nữa, trước sau vẫn như vậy. Giống như những ốc đảo đứng vững giữa ba đào ngoài bể khơi, và cũng giống như sóng biển với ghềnh đá luôn luôn vang vọng những tiếng thét gào không dứt. Những thứ nầy không thay đổi, hoặc khó thay đổi, nhưng lòng anh không bao giờ thay đổi đối với em:
- Chừng nào cho sóng bỏ gành,
Cù lao bỏ biển, anh không đành bỏ em.
Nàng đã biết rõ ý của chàng rồi còn nàng thì sao. Có thủy chung như nhất không? Khi chàng đã hỏi thì nàng phải thực tình cho biết. Tâm lý người phụ nữ luôn luôn lúc nào cũng muốn cái gì cũng là vật sở hữu của mình, ngay cả tình yêu hoặc người thương cũng thế. Vì vậy mà đã cho biết bản tánh của nàng:
- Ớt nào là ớt chẳng cay,
Gái nào là gái chẳng hay ghen chồng.
Hoặc là:
- Vôi nào là vôi chẳng nồng,
Gái nào là gái có chồng không ghen.
Ðó là điều kiện duy nhất để bảo đảm được hạnh phúc gia đình, Anh mà một lòng một dạ với em, thì em đây còn có niềm vui nào hơn là niềm vui chung thủy với chồng:
- Chừng nào muối ngọt chanh thanh,
Em đây mới dám bỏ anh lấy chồng.
            Em sẽ không thay dạ đổi lòng, vì ngay từ đầu khi mới gặp anh, em đã có lời thệ hải minh sơn, là cho dù vật đổi sao dời, tấm lòng của em vẫn như lúc ban đầu khi mới gặp nhau:
            - Bao giờ cạn lạch Ðồng Nai,
Nát chùa Thiên Mụ mới phai lời nguyền.
Nghe người bạn đường của mình nói thế, chắc chắn chàng sẽ mừng lắm vì mình đã có được người vợ chung tình, và dĩ nhiên chàng rất mực khen ngợi:
- Chồng yêu cái tóc nên dài,
Cái duyên nên đẹp cái tài nên khôn.
Khi cả hai đã hiểu được lòng nhau, và ý thức được, nếu vì một lý do nào đó mà xa nhau chắc chắn cả hai sẽ khổ. Ðời vốn dĩ đã khổ nhiều, tất cả đều bắt nguồn từ sự đam mê tham ái của con người. Cả hai đã có một thái độ quyết định:
- Tay bốc nạm muối chấm gừng,
Gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau.
Không bỏ nhau vì cả hai sẽ khổ:
- Chim xa bầy thương cây nhớ cội,
Người xa người tội lắm người ơi,
Chẳng thà không gặp thì thôi,
Gặp rồi mỗi đứa mỗi nơi thêm buồn.
Trong cuộc sống của cặp thanh niên nam nữ nầy có lẽ họ sẽ hạnh phúc, vì tất cả những gì họ nói thì cũng đã nói cho nhau hết rồi, phần còn lại là thời gian năm tháng để un đúc tình thần đạo đức của họ để họ dạy dỗ con cái sau nầy. Trong những lúc trà dư tửu hậu, trong những lúc đêm về, cùng nhau kể lại những chuyện vui buồn thương nhớ trong đời và nàng đã hóm hỉnh chọc ghẹo:
- Bắt thang lên hái hoa vàng ,
Vì ai cho thiếp biết chàng từ đây.
-- o0o --