Làm Nở Hoa Trí Tuệ
Trúc Giao ghi
--o0o--
 
Một ngày nọ có một phật tử đem đến Chùa bốn con gà lúc đó chúng tôi không biết sau đó mấy ngày người phật tử ấy đến có gặp chúng tôi và nói rằng:
- Vườn chùa tốt quá, con thả bốn con gà mà nó không đi đâu hết, có lẽ con phải mua thêm ít con nữa để phóng sanh cho vui.
Chúng tôi thấy tâm hoan hỷ của người phật tử ấy chúng tôi cũng vui lây, đó là hành động tùy hỷ, vì thế hôm nay chúng tôi muốn giới thiệu đến đại chúng bài pháp: Làm Nở Hoa Trí Tuệ, hay là Phương Pháp Con Gà Ấp Trứng
Như quý vị đã biết: Ðức Tin là sức mạnh quét sạch đám mây hoài nghi và khiến cho tâm hồn trong sáng. Như những vùng nước có phèn, khi dùng phèn chua vào, bao nhiêu phèn bám sát trong nước cũng tự tách rời khỏi nước và lắng xuống. Ðức tin cũng có hiệu năng tương tự như vậy. Ðức tin loại trừ mọi đau khổ, phiền muộn, bực dọc và đem lại lợi ích trong sáng cho tâm.
Một người học Phật mà không hiểu được những đặc tính quý báu của Phật, Pháp, Tăng, không biết tôn trọng thì sẽ không thấu đáo được giá trị của Tam Bảo và hiệu năng của việc tu tập, lúc đó chúng ta sẽ dễ bị chinh phục và cám dỗ thường tình.
Nhờ có đức tin chúng ta sẽ thích thú trong việc tu tập. Sự tha thiết nầy sẽ tạo năng lượng cần thiết cho chúng ta tiến đến mục tiêu cuối cùng. Một đức tin mạnh mẽ sẽ tạo nên thiện chí, chân thành và lòng tín nhiệm. Có thiện chí chân thành và trong việc hành thiền, có tin tưởng sâu xa vào giáo pháp là con đường dẫn đến sự an tịnh, chánh niệm và chánh định, thì trí tuệ sẽ hiển bày dưới các hình thức.
Khi có đủ điều kiện và hoàn cảnh thích nghi, hoa trí tuệ sẽ tự động khai mở. Trí tuệ kết quả của bao nhiêu ngày tháng tu tập sẽ xuất hiện, khi chúng ta thấy rõ những tính đặc thù và phổ thông của tiến trình thân tâm.
Khi trí tuệ phát sinh, chúng ta sẽ thấu hiểu một cách rõ ràng, tường tận hai đặc tính riêng biệt và chung của hiện tượng trong tiểu vũ trụ, và đại vũ trụ. Ðây là kết quả của công trình chánh niệm thuần túy.
Sự góp mặt của trí tuệ làm sáng tỏ rỏ ràng. Trí tuệ thắp sáng cho chánh niệm. Trí tuệ chẳng khác nào ngọn đèn sáng xua đuổi bóng đêm tăm tối làm hiển lộ mọi vật. Nhờ ánh sáng trí tuệ, ta thấy rõ đặc tính chung và đặc tánh riêng của thân và tâm. Thấy rõ các khía cạnh của từng hoạt động mà chúng ta tham gia vào như:
- Tư Tưởng
- Cảm Giác,
- Xúc chạm...
Khi trí tuệ hiện diện thì tâm không còn lẫn lộn, mê muội và không hiểu lầm người khác cũng như chính chúng ta nữa.
Nhờ thấy rõ ràng và trong sáng không lẫn lộn, tâm bắt đầu xuất hiện nềm tin, chúng ta gọi đó là chân tín. Một đức tin sáng tỏ chứ không mù quáng, mê mờ, lẫn lộn. Ðức tin nầy đến trực tiếp từ kinh nghiệm sự thực của mỗi cá nhân.
Một cách đúng nghĩa, thì đức tin ở đây là thấy và hiểu rõ ràng mọi sự mọi vật một cách chính xác. Kinh điển gọi đức tin nầy là căn bản quyết định để hướng dẫn sự nghiệp tu học của cá nhân. Như vậy đức tin nầy gần nghĩa với trí tuệ.
Chân tín không phát sinh ở sự thừa nhận một điều gì mà ta đã nghe được, cũng không đến từ sự nghiên cứu, so sánh hay phán đoán, lý luận, không xuất phát từ một vị hoà thượng, thượng tọa, đại đức, học giả, hay một nhóm trí thức nào mà chúng ta có cảm tình. Chân tín đến trực tiếp từ trực giác chiêm nghiệm cá nhân và từ một trí tuệ vững chắc thấy rõ, hiểu rõ, và nhất là biết rõ chúng ta đã và đang làm gì.
Ðiều quan trọng nhất để phát triển và có được một đức tin chân chánh là phải thực hành theo sự chỉ dẫn trong kinh điển hay một vị thầy nào đó mà chúng ta tin tưởng.
Ðối với những người mới bắt đầu thực tập, thì phương pháp Tứ Niệm Xứ có vẻ quá đơn giản và giới hạn. Nhưng khi thực hành sâu xa, trí tuệ bắt đầu hiển lộ, chúng ta sẽ do kinh nghiệm của chính bản thân mình mà phá vở được sự đơn giản và giới hạn nầy.
Trong sự hiện diện của đức tin, chúng ta có thể ghi nhận được mọi sự việc ngay tức khắc, đó là trạng thái của tâm đã trở nên trong sáng và không ô nhiễm. Cũng ngay lúc ấy, tâm của chúng ta sẽ tràn đầy an lạc và sáng suốt.
Trong viêc thực tập tu học, cũng như mọi công việc ở đời khác, người có nỗ lực và tâm kiên định chắc chắn sẽ hoàn thành những gì mình mơ ước. Kiên định và dũng cãm là hai trong bốn sức mạnh giúp việc hành thiền có kết quả. Bốn sức mạnh hỗ trợ hay tứ như ý túc nầy gồm có:
Thứ nhất là Dục, là ý muốn, ý chí nhiệt tâm.
Thứ hai là cần, là tinh tấn nỗ lực,
Thứ ba là tâm, là sự kiên định vững chắc không thối chuyển,
Thứ tư là Quán, tức là trí tuệ hay sự hiểu biết thấu đáo.
Nếu bốn yếu tố nầy tròn đủ thì chúng ta đạt được mơ ước của chúng ta trong cuộc sống hiện tại nầy sẻ không khó khăn lắm.
Ðức Phật đã đưa ra một thí dụ đơn giản để thấy rõ việc thực tập có hiệu quả Ðó là hình ảnh một con gà mái ấp trứng.
Nói về gà đẻ ấp trứng thì có hai trạng thái:
- Chúng tôi được biết một phật tử có nuôi gà và tha thiết muốn nuôi rất nhiều, do đó ông nuôi một con gà trống và một con gà mái. Lễ tất nhiên con gà mái đẻ rất nhiều lần và rất nhiều trứng, nhưng điều ngạc nhiên là các trứng được đẻ ra đó không bao giờ nở. Ðến khi tìm hiểu nguyên nhân là: Hai con gà trống và gà mái đó cứ dành nhau thay phiên ấp. Cứ mỗi khi con gà mái ấp thì con gà trống lấy chân quào trứng ra khỏi phạm vi ấp của con gà mái để dành cho mình ấp. Và cũng vậy khi con gà trống dành được trứng ấp thì con gà mái lại lấy chân quào ra khỏi phạm vi ấp trứng của con gà trống. Cứ thế mà tất cả các trứng gà đó bị xáo trộn và không đủ độ ấm để nở nên hư hết.
Nếu nói về cuộc sống thế tục, nếu cứ tranh dành nhau để nhận trách nhiệm, hoặc làm một việc gì đó, nhưng khi mình dành không được, người khác làm thì mình cứ theo phá, hoặc mình làm mà người khác theo phá thì chắc chắn không thể nào thành tựu được. Như thế sự nhiệt tình của chúng ta trở thành sự phá hoại.
- Cũng hình ảnh một con gà nhưng là hai con gà không dành dựt, thay đổi và quan tâm đến việc ấp trứng, nằm ấp suốt ngày, thì sức nóng của thân thể gà sẽ làm cho trứng nở.
Nằm ấp trứng là việc quan trọng của gà phải biết ấp đúng cách. Ðôi cánh phải trải rộng vừa đủ để cho trứng khỏi bị mưa. Gà phải thận trọng để nằm trên trứng mà không làm cho trứng vỡ. Nếu gà nằm ấp đúng cách và đúng thời gian thì trứng sẽ nhận đủ sức nóng để phát triển.
Bên trong quả trứng, tròng đỏ và tròng trắng bắt đầu biến dạng, và con gà tượng hình. Một thời gian sau vỏ trứng bắt đầu mỏng đi, gà con bên trong thấy được ánh sáng lờ mờ bên ngoài. Rồi một con gà con vàng mướt ra khỏi vỏ trứng tù túng.
Công việc của gà là chuyên cần nằm ấp trứng, còn trứng có nở hay không, bao giờ nở, phát triển như thế nào gà chẳng phải bận tâm đến.
Con gà mái nầy rất chuyên cần và nhiệt tâm trong nhiệm vụ của mình và con gà trống cũng biết việc quan trọng như vậy cho nên nó không có phá rối trong lúc con gà mái đang ấp. Nó chỉ thay thế khi nào con gà mái cảm thấy đói hay khát trong một thời gian ngắn để tìm thức ăn rồi trở lại về với ổ trứng tron vai trò của mình, thì con gà trống lại nhường quyền làm chủ đó cho con gà mái.
Ðiều nầy chúng ta cũng có thể thấy biết nếu hai con gà trống và mái cứ quậy phá nhau như trường hợp một thì trứng chắc chắn sẽ bị thối, và gà con sẽ không có cơ hội chào đời.
Tương tự như vậy. Nếu chúng ta trong cộng đồng người Việt di tản chúng ta cứ bôi bát lẫn nhau hoài thì suốt đời chúng ta sẽ không lo nổi cho bản thân mình chứ đừng nói chi đến việc phục vụ cho cộng đồng chúng sanh nhân loại.
Người mới sơ cơ thực tập tu tập cũng vậy, mới ngồi thiền được một lát lại gãi, lại đổi chân, lại uốn éo cựa quậy, chuyển bên nầy chuyển bên kia thì sự tinh tấn không đủ liên tục để giữ tâm tươi mát, và như thế là chúng ta đã tạo một cơ hội tốt để cho các loại phiền não, phá rối nhảy vào.
Chúng ta hãy cố gắng chánh niệm trong từng giây từng phút để tạo được một luồng năng lực bền dai giống như sức nóng liên tục được gà mẹ duy trì trong khi ấp trứng. Sức mạnh của tinh tấn giúp cho niềm tin không bị thối chuyển và phiền não không tìm ra chỗ hư thối để tấn công. Tinh tấn cũng giúp cho trí tuệ phát triển và già dặn trong từng bước tiến bộ.
Khi chánh niệm có mặt thì năm loại ràng buộc tâm không thể nào phát khởi. Vì thế nếu không thận trọng thì lúc tiếp xúc với đối tượng hài lòng, tâm sẽ đầy tham ái, và sẽ vướng mắc vào dây ràng buộc thứ nhất. Tuy nhiên sự chánh niệm sẽ chinh phục được loại ái dục nầy.
Cũng vậy, nếu thấy rõ được bản chất của tâm, thì luyến ái sẽ mất, tiếp theo sự say mê thân thể người khác cũng tiêu tan. Thế là dây ràng buộc thứ hai và ba cũng bị tháo gỡ.
Sự chú tâm vào toàn thể tiến trình lúc ăn cũng cắt đứt được sự tham lam trong việc ăn uống, sợi dây thứ tư.
Nếu trì chí thực tập thì sự thèm khát các loại vui ở trần tục ở kiếp sau dây dưa ràng buộc thứ năm cũng bị đoạn diệt.
Khi năm dây ràng buộc bị nầy bị chấm dứt, tâm không còn đen tối và chật hẹp, mà thanh thản, tự do và sáng suốt như pha lê.
Tiếp tục tinh tấn chánh niệm và chánh định, tâm dần dần tràn đầy sự ấm cúng của giáo pháp. Năng lực của giáo pháp giúp tâm luôn luôn tươi mát, và cũng chính năng lực của giáo pháp làm khô héo phiền não. Hương thơm của giáo pháp có thể lan rộng ra khắp nơi và xuyên suốt qua mọi vật, giúp cho chiếc vỏ vô minh nhốt kín chúng ta dần dần mỏng đi.
Với tâm sáng suốt qua sự tinh tấn chánh niệm, chúng ta sẽ bắt đầu thấy được thân và tâm cùng nhân duyên của mọi vật. Nhờ sự hiểu biết nầy, đức tin được đặt căn bản trực tiếp trên kinh nghiệm phát sinh.
Chúng ta hiểu được sư tương quan tương duyên của tiến trình thân và tâm, loại bỏ được tư tưởng có một cái ta độc lập có nhiệm vụ quyết định và hành động. Tiếp đến chúng ta sẽ hiểu được rằng trong quá khứ cũng có những quá trình nhân duyên như vậy, và trong tương lai cũng chỉ là những chuỗi nhân duyên tiếp diễn.
Càng thực hành, chúng ta sẽ càng có nhiều tự tin, không nghi ngờ về khả năng hay sự thực tập của chính mình. Không nghi ngờ những người khác và vị thầy hướng dẫn mình.
Lúc đó chúng ta bắt đầu thấy xuất hiện, và sự biến mất của mọi vật. Hiểu được bản chất vô thường, khổ não và vô ngã của chúng ta. Khi tuệ giác nầy xuất hiện, thì sự mê mờ hiểu biết sai lầm về những hiện tượng cũng biến mất.
Giống như gà con đã đủ ngày tháng sắp sửa thoát ra khỏi chiếc vỏ tù túng. Từ đây, chúng ta bắt đầu thấy được ánh sáng chân lý, tâm chánh niệm ghi nhận, sự vật ngày càng nhanh hơn. Chúng ta thấy ngập tràn năng lực tinh tấn mà từ trước đến nay thấy mình chưa từng có.
Nếu chúng ta tiếp tục tinh tấn thực tập để duy trì và phát triển trí tuệ, như gà tiếp tục để duy trì trứng trong điều kiện thuận lợi chờ ngày khai nở, thì chúng ta đạt được mục tiêu cuối cùng, đó là niềm an lạc, chứng được đạo quả, tâm thoát ra khỏi cái vỏ tăm tối tù túng giống như chú gà con sung sướng nhìn thế giới bao la theo chân gà mẹ, tung tăng khắp vườn ngập nắng.
Tâm của chúng ta sẽ ngập tràn hạnh phúc an lạc. Khi chứng nghiệm và cảm nhận được sự an lạc hạnh phúc mới mẻ.
Những người bị thiếu đi niềm tin thì tất nhiên sẽ có nhiều đau khổ. Một khi chúng ta không thấy có sự hài lòng, với vị thầy nào đó chúng ta cũng có thể chỉ trích. Lúc đó dưới mắt của chúng ta, ai ai dường như giới luật của họ cũng không được hoàn hảo.
Còn một số cư sĩ nữa, dường như họ chỉ thích tụ hợp trò chuyện, đi đi lại lại, có thái độ khiếm nhã và vô lễ, thế là lòng thiếu tự tin bắt đầu tràn ngập trong chúng ta. Ngay cả vị thầy hướng dẫn cho mình cũng không tin tưởng.
Môt vị thầy hướng dẫn thành thạo nhờ ở kinh nghiệm trong lúc hướng dẫn nhiều loại thiền sinh, cũng như nhờ ở tâm học hỏi từ kinh điển, có thể đoán biết được tâm trạng của chúng ta.
Do đó nếu chúng ta cảm thấy mình thoái bộ, thì chúng ta biết rằng đó là trạng thái chúng ta mất niềm tin, và nên tự hỏi:
- Tại sao ta đến đây. Ta đến đây để chỉ trích người khác hay để thử thầy?
Chúng ta phải biết rằng: Loại bỏ các phiền não càng nhiều càng tốt, nhất là những phiền não đã tích tụ trong suốt hành trình luân hồi của mình. Có như thế chúng ta mới đạt được mục đích trong việc thực hành giáo pháp của Ðức Phật. Ý thức nầy là một sự, khai sáng lớn lao trong tinh thần tu học.
Một sự so sánh khác cũng là một đề tài chiêm nghiệm:
Chúng ta đang ở trên con thuyền nằm ngoài khơi, trong cơn bão tố. Những lượn sóng lớn làm thuyền chúng ta nghiêng ngửa. Giữa cảnh trời nước bao la và nguy hiểm, không có một sự hổ trợ nào khác. Quanh chúng ta cũng như thế, có những chiếc thuyền khác cũng đang ở tình trạng khó khăn.
Thay vì chúng ta cố gắng lèo lái con thuyền của chúng ta cho qua cơn bão tố, chúng ta lại la hét, bực bội, chỉ dẫn các thuyền khác. Nếu chúng ta cứ mãi bận rộn vì thuyền của người khác, thì thuyền của chúng ta sẽ bị chìm xuống biển sâu.
Ðừng để tâm đến người khác nhiều, hãy thích thú trong việc thực tập của mình, có như thế chúng ta sẽ un đúc niềm tự tin và trở thành người học trò dễ thương của đức Phật, Hy vọng quý vị sẽ gặt nhiều kết quả trong việc tu tập.
-- o0o --