LỢI ÍCH TỐI ĐA
Danai Chanchaochai
---o0o---
Danai Chanchaochai, người Thái, một doanh nhân
thành đạt, đồng thời cũng là tác giả, dịch giả của nhiều
đầu sách nổi tiếng. Ông được mời tham gia viết các chuyên
mục của tờ Bangkok Post và nhiều tờ báo uy tín khác. Danai
cũng thường được thỉnh giảng ở các tổ chức trong nước và
quốc tế.
Bên cạnh những thành công kể trên, Danai còn dẫn
các chương trình giao lưu trên đài phát thanh về quản lý,
thị trường và phát triển bản thân theo tinh thần Phật giáo,
là đề tài mà ông rất am tường.
Trên tất cả, ông đã nguyện tuân và thực hành
theo giáo lý của Đức Phật trong thiền định và trong đời sống
hằng ngày. Ông đã được công nhận rộng rãi là một ‘vị Đại sứ
Phật giáo’.
Đối với Danai, mổi thời khắc trong cuộc đời là mỗi thời khắc
sống theo Pháp.
Đức Phật đã ban đem cho chúng ta những lời
khuyên về kinh tế rất thiết thực trong giáo lý của Ngài.
Dường như mỗi ngày chúng ta đều bị tấn công bởi
bao thông tin về kinh tế. Mỗi tờ báo đều có những trang dành
cho chủ đề đó. Tất cả các đài phát thanh và truyền hình đều
có các chuyên mục về kinh doanh thương mại, nơi các phát
triển kinh tế mới nhất trên thế giới được nghiên cứu, thảo
luận.
Đắm chìm trong những lo toan trong đời sống hằng
ngày, phần đông chúng ta ít muốn nói đến việc cân bằng chi
tiêu, lạm phát, giá cả sinh hoạt hay những thứ đại loại như
thế. Có thể chúng ta tin chắc rằng các thông tin kinh tế
không liên quan gì đến ta, hoặc còn tin cả rằng, là Phật tử,
chúng ta không nên quan tâm đến những điều đó, vì ta xem cả
thế giới kinh doanh thương mại như là bất thiện - một điều
gì đó cần phải tránh xa.
Dĩ nhiên thực tế là chúng ta không thể trốn
tránh nó. Bất cứ chúng ta làm gì, dầu ta sống đơn giản đến
đâu, mỗi chúng ta là một bộ phận không thể tách rời của toàn
hệ thống. Nếu chúng ta không thể thoát khỏi các hậu quả bao
trùm của cái mà hiện nay được coi như là khoa học kinh tế,
thì chúng ta có thể chấp nhận các quy luật của nó để phản
ảnh các quan niệm Phật giáo của chúng ta không? Thực ra có
thể có, một thứ được coi như là kinh tế Phật giáo (Buddhist
Economics) không?
Nếu ta chấp nhận rằng kinh tế thật ra là một
khoa học, thì nó có thể không giữ một vai trò quan trọng
trong việc mang lại lợi ích cho nhân loại, giúp tạo nên
những xã hội phồn thịnh, hòa hợp, mang đến sự bình ổn, và
một mức sống có thể chấp nhận được cho tất cả mọi người sao?
Câu trả lời rõ ràng là có, nó cần phải như thế, nhưng chúng
ta cũng có thể thấy rõ ràng không kém là nó đã thất bại, nó
không thể thực hiện được những điều đó. Thật ra, trong nhiều
quốc gia trên thế giới, những sự quản lý kinh tế tồi tệ đã
đem lại nghèo đói, cùng với các hậu quả xã hội bất an và xáo
trộn.
Các nền kinh tế thị trường thường thất bại vì
mục tiêu của chúng hạn hẹp và không màng đến các giá trị đạo
đức. Đối với một nhà kinh tế thị trường, một chai rượu
whisky và một quyển sách nói về sự áp dụng các nguyên tắc
Phật giáo trong thưong mại, cả hai đều có cùng một giá trị
kinh tế. Những tác dụng tai hại tiềm tàng trong rượu có thể
mang đến cho cá nhân và xã hội hoặc những ích lợi của các
nguyên tắc thương mại dựa trên Phật giáo, có rất ít ảnh
hưởng hoặc không ảnh hưởng gì đến việc quyết định mở một
tiệm rượu hay một tiệm sách của họ.
Theo quan điểm Phật giáo, kinh tế không được xem
như là một phạm trù hiểu biết đặc biệt. Đúng hơn, nó cần
phải được xem như là một trong số những nguyên tắc tương
quan hòa hợp với nhau để tiến tới một mục đích chung là đảm
bảo an toàn cho cá nhân, xã hội, và môi trường.
Rất lâu trước khi kinh tế được coi như là một
“khoa học”, Đức Phật đã đề ra những nguyên tắc cho việc thực
hành kinh tế bền vững, và ngay chính trong thế giới hiện đại
với những công ty liên doanh đa quốc gia và với nền kinh tế
vĩ mô, chúng vẫn còn đúng, và có thể được áp dụng cả cho các
công ty lớn hay cho các cá nhân.
Đức Phật dạy rằng điều tiên quyết trong các
nguyên tắc này là khi chúng ta làm việc để có được tài sản,
chúng ta phải thực hiện nó một cách đạo đức, không lợi dụng
người khác hoặc tham gia vào những công việc hay các thứ
kinh doanh không ‘Chánh mệnh’ (Right Livelihood), nói một
cách khác là ‘bất thiện’ (unwholesome). Thí dụ, trong danh
sách này phải kể đến việc buôn bán vũ khí, buôn bán nô lệ,
bán thú vật còn sống cho các lò giết mổ, buôn bán rượu và
những chất gây nghiện khác, và kiếm sống bằng việc cho vay
lấy lãi.
Danh sách này còn có thể kéo dài thêm nữa, nhưng
chúng ta cũng không cần phải được nhắc nhở rằng ngày nay,
trong phần lớn các quốc gia trên thế giới, tất cả các loại
kinh doanh thương mại này đóng một vai trò quan trọng trong
việc phát triển nền kinh tế của các quốc gia ấy.
Các nhà lãnh đạo cộng đồng thường khuyến khích
mọi người phải góp tay vào việc giúp đỡ để chiến đấu với sự
đe dọa của ma tuý. Đó là một thông điệp nhắm thẳng đến
những người đang phải chịu đau khổ nhất vì chúng – người
tiêu dùng. Không có kinh doanh nào có thể trường tồn nếu
không có khách hàng.
Đặc biệt là những người trẻ, cần được khuyến
khích tuân theo Bát Chánh Đạo và sống cuộc đời của họ theo
ngũ giới. Chỉ riêng hành động đơn giản này cũng bảo đảm rằng
sẽ không còn có khách hàng nào cho những kẻ buôn bán ma
túy.
Nguyên tắc kinh tế thứ hai của Đức Phật nói đến
sự quan trọng của việc cẩn thận tích trữ tiền bạc và của cải
mà chúng ta đã kiếm được. Đó là sự khôn ngoan biết để dành
tiền cho những ‘ngày mưa bão’, những lúc khó khăn -của việc
tiêu dùng đồng tiền một cách khôn ngoan chứ không phải cho
một cuộc sống bê tha, phung phí.
Sống trong giới hạn của mình là trọng tâm của
nguyên tắc thứ ba. Ngày nay, khi có quá nhiều người trẻ tự
làm mình bị vướng vào nợ nần vì đã tiêu xài thẻ tín dụng quá
mức, lời dạy cơ bản này đặc biệt quan trọng.
Lời khuyên thiết thực thứ tư của Đức Phật là tạo
ra những người bạn tốt trong đời. Đức Phật đã nhấn mạnh đến
sự quan trọng của đức tính này, đặc biệt trong phạm vi kinh
tế, bằng cách dạy rằng chỉ lo thu gom, tích trữ và sử dụng
của cải thì chưa đủ tốt. Chúng ta cần phải tìm kiếm, đào
tạo những người tốt để làm việc chung, trước khi ta có thể
sử dụng tài sản của mình. Đức Phật cũng khuyên trong khi
kiếm sống, chúng ta cần tránh giao tiếp với những người phạm
giới.
Lời khuyên của Đức Phật đối với những vấn đề
liên quan đến kinh tế thực tiển một cách đáng ngạc nhiên đến
mức độ có cả những lời khuyên ta nên phân chia và quản lý
ngân sách gia đình như thế nào. Một phần cần được để dành
cho nhu cầu sinh hoạt gia đình, một phần để giúp đỡ bạn bè,
một phần để dành cho những ngày khó khăn hay trường hợp khẩn
cấp, một phần cho từ thiện, và một phần để cúng dường quý
tăng ni.
Nhưng bạn có thể nói, có người gần như kiếm
không đủ sống, làm sao họ có thể nghĩ đến việc để dành? Có
người còn bị đẩy đến việc trộm cắp hay phạm các loại hình sự
khác chỉ để nuôi nấng con cái.
Bạn cảm thấy tội nghiệp cho họ, rồi bạn trách
chính phủ, đổ thừa cho lương bổng thấp giống như các viên
chức cảnh sát tham nhũng mà ta đọc mỗi ngày trên báo.
Hãy nghĩ kỹ lại xem bạn có thực sự tin rằng việc
trộm cắp, việc đòi hỏi và nhận hối lộ có thể được chấp nhận
đơn giản vì người đó ham muốn nhiều hơn khả năng có thể có
của họ?
May mắn thay vẫn còn có những câu chuyện để cho
ta thấy một mặt khác của đồng tiền. Đó là câu chuyện của
những bậc cha mẹ chịu thương, chịu khó, làm bất cứ những
công việc tay chân vất vả gì và sống trong những hoàn cảnh
nghèo khổ phải tranh đấu mỗi ngày để nuôi nấng, chăm sóc, và
giáo dục con cái, ươm trồng cho con họ những đức tính của
lòng chân thật, ngay thẳng - của Chánh mạng. Họ quản lý
những đồng tiền mà họ có một cách khôn ngoan và đôi khi còn
có thể giúp đỡ người khác.
Sự quản lý kinh tế của họ dựa trên những nguyên
tắc thiết thực, bền vững, những nguyên tắc của nền kinh tế
Phật giáo.
Diệu Liên Lý Thu Linh
(trích dịch theo Dhamma Moments, NXB Third
Printing International Ediition)
